ngoài. Tại châu Âu, chênh lệch múi giờ dẫn tới việc người ta phản ứng
với Phố Wall chậm mất một ngày. Thứ Ba là ngày xảy ra khủng
hoảng thì đến 9 sáng hôm đó tại New York, tức là đã gần kết thúc
một ngày giao dịch tại châu Âu, gần như tất cả các sàn giao dịch
hàng đầu châu Âu đang chứng kiến những cuộc bán tống bán tháo
mà nguyên nhân đích thị là vì cuộc khủng hoảng tại Phố Wall. Milan
lỗ nhiều nhất trong 18 tháng gần nhất, Brussels bị thiệt hại
nhiều nhất tính từ năm 1946 khi Trung tâm chứng khoán Bourse
được mở cửa trở lại sau chiến tranh, London thì trải qua cuộc khủng
hoảng tồi tệ nhất trong vòng ít nhất là 27 năm. Ở Zurich, đầu giờ
sáng có tới 30% được bán tháo ra nhưng đang được cắt lỗ bởi những
người săn cổ phiếu giá rẻ bắt đầu nhảy vào thị trường. Và luồng
phản ứng dữ dội khác - không trực tiếp bằng nhưng về khía cạnh
con người lại nghiêm trọng hơn rõ rệt - xảy ra ở một số nước nghèo
hơn trên thế giới. Ví dụ, trên thị trường hàng hóa New York, với mỗi
đợt xuất khẩu tháng 7, giá đồng giảm 0,44 xu trên mỗi cân Mỹ
Số tiền thiệt hại có vẻ không đáng kể nhưng lại là rất “to” tại một
đất nước nhỏ bé, phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu đồng. Trong
cuốn sách The Great Ascent (Cú lội dòng ngoạn mục), Robert L.
Heilbroner đã nêu một ước tính, nếu chỉ cần giá đồng trên thị
trường New York giảm một xu thì ngân khố của Chile đã tổn thất
tới 4 triệu đô-la Mỹ theo tính toán này, riêng với đồng không thôi,
Chile đã tổn thất tới 1.760.000 đô-la.
Nhưng có lẽ việc biết những gì đã xảy ra không tồi tệ bằng nỗi
lo ngại không biết sẽ còn xảy ra chuyện gì nữa. Tờ Times bắt đầu
một bài xã luận khiến người ta nôn nao với tuyên bố: “Hôm qua,
một thứ tựa như động đất đã tấn công vào thị trường chứng khoán”,
rồi dành gần nửa cột báo để cổ vũ tinh thần bằng lời khẳng định
chắc như đinh đóng cột: “Bất chấp những lên xuống của thị
trường chứng khoán, chúng tôi đang và sẽ vẫn làm chủ số phận kinh
tế của mình”. Băng tin Dow-Jones - sau giờ mở cửa vào lúc 9 giờ với
lời chào vui vẻ quen thuộc “Chào buổi sáng” - gần như ngay lập tức
đi vào những báo cáo đầy lo lắng về tin tức thị trường từ nước
ngoài. Và đến 9 giờ 45 phút, tức là chỉ 15 phút tới giờ mở cửa Sàn
giao dịch, tờ này vẫn đang hoang mang tự hỏi: “Khi nào thì xuất hiện
việc bán phá giá cổ phiếu? Chưa xảy ra đâu.” Và kết luận, mọi dấu
̀
̀
