vậy, nhiều chuyên gia Phố Wall hiện nay cho biết, ở đỉnh cao của
đợt khủng hoảng hồi tháng 5, chỉ nghĩ đến tình hình của các quỹ
tương hỗ thôi đã khiến họ rùng mình. Hàng triệu người Mỹ đã mua
cổ phiếu của các quỹ tương hỗ trong tầm hai thập kỷ qua đều biết
rằng các quỹ này đều mở đường để các nhà đầu tư nhỏ quy hết
nguồn lực của họ về một bàn tay quản lý chuyên nghiệp; các nhà
đầu tư nhỏ mua cổ phiếu của một quỹ và quỹ này sử dụng tiền đó
để mua cổ phiếu, sẵn sàng thanh toán hoàn trả cổ phiếu cho nhà
đầu tư căn cứ theo giá trị tài sản lưu động của các cổ phiếu ấy bất
cứ khi nào người ấy muốn. Ở một thị trường chứng khoán sụt giảm
nghiêm trọng, ta có thể lý giải thế này: Các nhà đầu tư nhỏ sẽ
muốn rút tiền của mình ra khỏi thị trường chứng khoán, do đó, họ
sẽ yêu cầu hoàn trả cổ phiếu khác của mình; để huy động tiền mặt
đủ để đáp ứng các yêu cầu hoàn trả này, các quỹ tương hỗ sẽ phải
bán một số cổ phiếu của họ; những cuộc bán chác này sẽ dẫn tới
việc thị trường chứng khoán tiếp tục sụt giảm sâu hơn, khiến nhiều
người nắm giữ cổ phiếu của quỹ cũng đòi được hoàn trả cổ phiếu
của mình; thế là tất cả tiếp tục lại rơi xuống cái hố không đáy
phiên bản thời đại mới. Cả tập thể cộng đồng đầu tư sẽ còn rùng
mình khiếp hãi hơn trước triển vọng này bởi một thực tế: chưa từng
có ai kiểm định nghiêm túc năng lực của các quỹ tương hỗ trong việc
khuếch đại thêm tình trạng suy thoái của thị trường. Từ chỗ gần
như không tồn tại vào năm 1929, quỹ đã gây dựng được một khối
tài sản đáng kinh ngạc gồm 23 tỷ đô-la vào mùa xuân năm 1962 và
thị trường chưa bao giờ sa sút mạnh như lúc này. Rõ ràng, nếu lúc
này 23 tỷ đô-la tài sản hay một tỷ trọng lớn bất kỳ của con số đó
được tung ra thị trường, nó có thể gây ra một sự sụp đổ khiến cho vụ
sụp đổ của năm 1929 chỉ là “một cú vấp loạng choạng”. Charles J.
Rolo, một nhà môi giới chín chắn, đồng thời từng là nhà phê bình
cuốn Atlantic (Đại Tây Dương) trước khi tham gia nhóm văn học
Phố Wall năm 1960, đã nhớ lại mối đe dọa từ cuộc khủng hoảng
hình trôn ốc do các quỹ gây ra cùng với việc dân tình hoàn toàn mù
mờ về việc sẽ có hay không có mối đe dọa này là “đáng sợ đến nỗi
người ta thậm chí còn không nhắc tới chủ đề này.” Là một người có
sự nhạy cảm của văn chương vững vàng trước sự thô bỉ nức tiếng của
đời sống kinh tế, Rolo chứng kiến nhiều khía cạnh khác nhau của
tâm trạng con người trong khu thương mại Phố Wall lúc chập
́
