hợp vô vàn tiện ích, động cơ với công suất đủ để phi thẳng vào
quỹ đạo! Hai năm sau, vào tháng 9 năm 1957, công ty Ford tung
ra thị trường dòng xe mới của mình là Edsel, trống rong cờ mở
hơn hẳn bất kỳ chiếc xe mới nào kể từ khi Model A của công ty
này được xuất xưởng 30 năm về trước. Người ta công bố tổng chi
phí cho Edsel tính đến khi bản thử nghiệm đầu tiên được tung ra
thị trường là 250 triệu (một phần tư tỷ) đô-la Mỹ; dự án đầu tư
này, theo như <em class="calibre5">Business Week</em> tuyên bố
và chẳng ai buồn phủ nhận, tốn kém hơn bất kỳ sản phẩm tiêu
dùng nào khác trong lịch sử. Bước khởi đầu tiến tới thu hồi
vốn, Ford tính toán trong năm đầu tiên phải bán được ít nhất là
200.000 chiếc Edsel.</p>
<p class="calibre2">Còn về sự thật của việc này, hẳn chỉ có thổ
dân sống tít tắp đâu đó trong một khu rừng nhiệt đới xa xôi may
ra mới không biết. Nói trắng ra, 2 năm 2 tháng và 15 ngày sau
đó, Ford chỉ bán được 109.466 chiếc Edsel và đương nhiên, hàng
trăm, thậm chí hàng nghìn trong số những người mua đó là giám
đốc điều hành, nhà môi giới, nhân viên kinh doanh, nhân viên
quảng cáo, công nhân lắp ráp của chính công ty Ford cũng như
một số đối tượng có sở thích chứng kiến sự thành công của Ford.
Con số 109.466 còn xa mới đạt đến tỷ lệ 1% số lượng xe ô-tô ở
Mỹ trong thời kỳ đó; vào ngày 19 tháng 11 năm 1959, theo một số
ước tính bên ngoài, Ford lỗ khoảng 350 triệu đô-la vào Edsel
nên công ty quyết định vĩnh viễn đình chỉ việc sản xuất loại xe
này.</p>
<p class="calibre2">Làm sao chuyện này có thể xảy ra? Làm sao
một công ty hùng hậu về tài chính, kinh nghiệm và những bộ óc
lỗi lạc, lại phạm một sai lầm lớn đến như vậy? Ngay cả trước
khi Edsel bị ngưng sản xuất, những người giỏi ăn nói của cộng
đồng yêu xe đã có ngay một đáp án cho câu hỏi ở trên; một đáp
án vô cùng đơn giản và có vẻ hợp lý, dù chưa phải là một đáp án
duy nhất được đưa ra, nhưng càng ngày càng được công nhận rộng
rãi như một chân lý. Họ lập luận rằng việc thiết kế, đặt tên,
quảng cáo và quảng bá cho Edsel đều bám sát vào kết quả của các
cuộc thăm dò dư luận và các nghiên cứu về động cơ mua (người
“anh em họ” của điều tra thăm dò dư luận) và kết luận: khi công
chúng bị “tán tỉnh” một cách có tính toán, họ có xu hướng quay
lưng lại và để mắt tới những “anh chàng trồng cây si” chăm chút
cho họ theo kiểu hào hoa một cách tự nhiên hơn. Mấy năm trước,
đối mặt với sự dè dặt có thể hiểu được của Ford Motor, cũng như
bất kỳ công ty nào khác không thích ghi lại những sai lầm ngớ
ngẩn của mình, tôi tự gắng sức tìm hiểu về sự sụp đổ của Edsel
và những điều tra này dẫn tôi tới chỗ tin rằng những gì chúng
ta có trong tay chưa phải là toàn bộ sự thật.</p>
<p class="calibre2">Vì cho dù Edsel được <em
