năm trong lịch sử chứng khoán), nhỉnh hơn số điểm trước khi bắt
đầu xảy ra toàn bộ tình trạng kích động.
Cuộc khủng hoảng chỉ kéo dài ba ngày nhưng ai cũng biết, phần
“khám nghiệm tử thi
” sẽ còn kéo dài mãi sau đó. Một trong những
quan sát mà de la Vega đúc rút về các thương nhân Amsterdam là:
Họ “rất khôn khéo bịa ra lý do” để lý giải cho sự tăng hay giảm giá
đột ngột của cổ phiếu và chắc chắn các chuyên gia Phố Wall cần
vận hết trí tuệ mới có thể lý giải vì sao ngay giữa một năm thịnh
vượng như thế, thị trường đột nhiên tụt dốc thảm hại tới mức lập kỷ
lục thứ hai trong lịch sử tính tới thời điểm đó. Bên cạnh những giải
thích này, mà đứng đầu là việc Tổng thống Kennedy thẳng tay dập
tắt kế hoạch tăng giá của ngành thép - thì không thể tránh khỏi việc
các cuộc “khám nghiệm tử thi” thường so sánh ngày 28 tháng 5 năm
1962 với ngày 29 tháng 10 năm 1929. Riêng con số về biến động
giá cả và khối lượng giao dịch cũng đủ để người ta đi đến sự so sánh
này, cho dù hai ngày kinh hoàng tồi tệ nhất trong hai tháng ấy
không hề trùng nhau theo lối ma mị hay có điềm báo trước như
một số người nghĩ. Nhưng thật ra phải thừa nhận, nếu so sánh hai
ngày này, người ta sẽ thấy thuyết phục trước những điểm tương
phản hơn là những điểm tương đồng. Trong thời kỳ từ năm 1929
đến năm 1962, những quy định về phương thức giao dịch và những
hạn chế về vay tín dụng đối với khách mua cổ phiếu đã khiến
cho người ta khó lòng - nếu không nói là không thể - nướng sạch
tiền vào chứng khoán. Tóm lại, hình dung của de la Vega về thị
trường chứng khoán Amsterdam vào những năm 1680 - ông gọi nó là
“ổ cờ bạc” mặc dù rõ ràng là ông yêu nó - gần như không mấy phù
hợp với thị trường New York trong thời kỳ 33 năm giữa hai lần sụp
đổ.
Vụ sụp đổ năm 1962 không phải đến mà không báo trước, dù rất
ít nhà quan sát đọc được chính xác những cảnh báo ấy. Ngay thềm
năm mới, cổ phiếu đã bắt đầu sụt giảm dần đều và tốc độ này
leo thang đến đỉnh điểm: tuần giao dịch trước đó - từ ngày 21 tháng
5 đến ngày 25 tháng 5 - trở thành tuần tồi tệ nhất của Sở giao
dịch kể từ tháng 6 năm 1950. Vào sáng thứ Hai ngày 28 tháng 5, các
nhà môi giới và nhà buôn chứng khoán đã có lý do để suy tư. Cổ
́
́
́
́
