Milan Kundera
NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI
Người dịch: Nguyên Ngọc - Nhà xuất bản Văn hoá thông tin
Trung tâm văn hoá ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội 2001
Phần thứ chín
Đấy chẳng phải là ở nhà anh, bạn thân mến ạ
1.
Về cuối đời, Stravinski quyết định tập hợp toàn bộ tác phẩm của ông trong
bộ đĩa disco lớn do chính ông biểu diễn, với tư cách là người chơi piano
hay chỉ huy dàn nhạc, để có được một bản chuyển thành âm thanh có thẩm
quyền toàn bộ nhạc của ông. ý muốn tự mình biểu diễn ấy thường gây ra
một phản ứng tức tối: Ernest Ansermet, trong cuốn sách của ông ta xuất
bản năm 1961, đã chế giễu Stravinski thật kịch liệt: khi Stravinski chỉ huy
dàn nhạc, ông ta "kinh hoàng đến nỗi cứ siết chặt cái giá nhạc vào bục chỉ
huy vì sợ ngã, không dám rời mắt khỏi một bản dàn bè mà kỳ thực ông đã
thuộc lòng, và lại còn đếm các phách!"; ông diễn tấu nhạc của mình "đúng
từng nốt và rất nô lệ"; "khi làm người diễn tấu, ông chẳng còn cảm thấy
chút niềm vui nào nữa".
Vì sao lại mỉa mai cay độc như vậy?
Tôi mở các thư từ của Stravinski ra: các cuộc trao đổi thư từ của ông với
Ansermet bắt đầu từ năm 1914; 146 lá thư của Stravinski: Ansermet thân
mến, bạn thân mến, bạn thân mến của tôi, bạn rất thân mến, Ernest thân
mến; không hề có một chút căng thẳng; rồi, như một tiếng sấm:
"Paris, ngày 14 tháng 10-1937
Rất vội, bạn thân mến,
Chẳng có bất cứ lý do gì để cắt những đoạn ấy trong bản Ván bài chơi ở
buổi hòa nhạc [...] Những bản nhạc loại này là những tổ khúc múa mà hình
thức mang tính giao hưởng nghiêm nhặt và không đòi hỏi bất cứ sự giải
thích nào hết cho công chúng, bởi vì ở đây không hề có những yếu tố mô
tả, minh họa cho hành động sân khấu, có thể cản trở sự phát triển giao
hưởng của các khúc tiếp theo sau.
