NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 208

phục tùng ý nguyện của họ, ấy không phải là vì sợ, vì cưỡng bức, mà là vì
người ta yêu họ và không muốn tin là họ đã chết. Nếu một người nông dân
già lúc hấp hối đã yêu cầu câụ con trai đừng đốn cây lê già trước cửa sổ,
cây lê sẽ không bị đốn chừng nào người con trai còn nhớ đến cha với lòng
thương yêu.
Ðiều đó chẳng liên quan gì nhiều lắm đến một lòng tin tôn giáo vào đời
sống vĩnh hằng của linh hồn. Chỉ đơn giản là một người chết mà tôi yêu sẽ
không bao giờ chết đối với tôi. Tôi thậm chí không thể nói: tôi đã yêu họ;
không, tôi yêu họ. Và nếu tôi từ chối nói đến tình yêu của tôi đối với họ ở
thì quá khứ, điều đó có nghĩa là người đã chết vẫn có đó. Có thể chính ở
đây ta nhận ra kích cỡ tôn giáo của con người. Quả vậy, việc tuân theo ý
nguyện cuối cùng là huyền bí: nó vượt ra ngoài mọi suy nghĩ thực tế và duy
lý: người nông dân già trong ngôi mộ của mình sẽ không bao giờ biết cây lê
có bị đốn hay không; tuy nhiên, người con trai yêu quý cha sẽ không thể
không vâng lời ông.
Ngày trước, tôi đã xúc động (tôi vẫn luôn xúc động) vì đoạn kết cuốn tiểu
thuyết Những cây cọ hoang của Faulkner. Người đàn bà chết sau vụ phá
thai không thành công, người đàn ông ở tù, bị kết án mười năm; người ta
mang đến cho anh một viên thuốc trắng, thuốc độc; nhưng anh nhanh
chóng gạt bỏ ý nghĩ tự tử, bởi cách duy nhất của anh để kéo dài cuộc đời
của người đàn bà anh yêu là giữ nàng trong kỷ niệm của anh.
"... Khi nàng không còn nữa, thì một nửa kỷ niệm về nàng cũng đồng thời
không còn; và nếu ta không còn nữa thì lúc đó mọi kỷ niệm về nàng cũng
không còn nữa. ừ, anh nghĩ, giữa nỗi buồn và hư vô, ta chọn lấy nỗi buồn."
Về sau, khi viết cuốn Sách cười và lãng quên, tôi đắm mình vào nhân vật
Tamina, chị bị mất chồng và tuyệt vọng cố tìm lại, tập hợp lại những kỷ
niệm rải rác để lập lại một con người đã mất, một quá khứ đã đi qua; đến
lúc đó tôi mới bắt đầu hiểu rằng, trong một kỷ niệm, người ta không tìm
thấy sự hiện diện của người chết; các kỷ niệm chỉ xác nhận sự vắng mặt
của họ; trong các kỷ niệm người chết chỉ là một quá khứ mờ nhạt dần đi, đi
xa dần ra, không thể với tới được.
Tuy nhiên, nếu tôi không bao giờ có thể coi người tôi yêu là đã chết, thì sự