NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 44

nhạc tuyên bố rõ tầm quan trọng mênh mông của nền âm nhạc các thế kỷ
XII, XIV và XV và kéo chúng lại gần âm nhạc hiện đại (âm nhạc của
Webern).
Mấy năm sau, Glenn Goud tổ chức ở Mạc Tư Khoa một cuộc hòa nhạc cho
các sinh viên nhạc viện; sau khi chơi Weberrn, Schönberg và Krenek, ông
phát biểu với thính giả một lời bình ngắn và ông bảo: "Lời khen ngợi tốt
đẹp tôi có thể giành cho loại nhạc này là nói rằng những nguyên lý ta có thể
tìm thấy trong đó không hề mới, chúng đã có ít nhất 500 năm"; rồi ông tiếp
tục với ba bản fuga của Bach. Ðó là một sự khiêu khích được cân nhắc kỹ:
chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, học thuyết chính thống lúc bấy giờ ở
Nga, chống lại chủ nghĩa hiện đại nhân danh âm nhạc truyền thống; Glenn
Goud muốn chỉ ra rằng những cội rễ của âm nhạc hiện đại (bị cấm ở nước
Nga cộng sản) ăn sâu hơn nhiều so với những gốc rễ của nền âm nhạc
chính thống của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa (kỳ thực chỉ là một
sự bảo tồn giả tạo chủ nghĩa lãng mạn âm nhạc).
Hai hiệp
Lịch sử âm nhạc châu Âu có tuổi gần một thiên niên kỷ (nếu tôi coi những
bước khởi đầu của nó là ở những thử nghiệm phức điệu nguyên thủy). Lịch
sử tiểu thuyết châu Âu (nếu tôi coi khởi đầu của nó là tác phẩm của
Rabelais và Cervantès) có tuổi gần 400 năm. Khi tôi nghĩ đến hai lịch sử
ấy, tôi không thể xóa bỏ được cảm giác là chúng đã diễn ra theo những nhịp
độ giống nhau, có thể nói, chia làm hai hiệp. Những chỗ ngắt giữa các hiệp,
trong lịch sử âm nhạc và lịch sử tiểu thuyết, không đồng bộ. Trong lịch sử
âm nhạc, chỗ ngắt trải dài suốt thế kỷ XVIII (đỉnh điểm tượng trưng của
phần nửa đầu là ở tác phẩm Nghệ thuật fuga của Bach, bắt đầu phần nửa
thứ hai là ở các tác phẩm của những nhà cổ điển đầu tiên); chỗ ngắt trong
lịch sử tiểu thuyết đến muộn hơn đôi chút: giữa thế kỷ XVIII và XIX, tức là
giữa một bên là Laclos, Sterne và bên kia là Scott và Balzac. Sự không
đồng bộ đó chứng tỏ các nguyên nhân sâu xa chi phối nhịp điệu của lịch sử
các nghệ thuật không phải là những nguyên nhân xã hội, chính trị, mà mỹ
học: gắn liền với tính chất nội tại của nghệ thuật này hay nghệ thuật nọ; cứ
như là nghệ thuật tiểu thuyết, chẳng hạn, chứa đựng hai khả năng (hai cách