Để hiểu đầy đủ bản chất của tính dễ tổn thương, chúng ta hãy cùng nhìn
lại công trình nghiên cứu của các nhà tập tính học. Hóa ra không chỉ những
người nghiên cứu hành vi của động vật qua tiếng “chíp-chíp” được thu lại
và đám lông màu đỏ mới khám phá ra cách thức kích hoạt những “cuộn
băng” hành vi của các loài. Có một nhóm sinh vật, gọi là mimic (những kẻ
có tài bắt chước), thường bắt chước lại những đặc điểm kích thích của loài
khác để đánh lừa chúng bật những “cuộn băng” hành vi vô thức vào những
thời điểm không thích hợp. Sau đó, nhóm này sẽ lợi dụng hành vi đó cho
mục đích của mình.
Ví dụ về một trò lừa đảo chết người mà những con cái của một loài đom
đóm ăn thịt (Photuris) thực hiện với con đực của một loài đom đóm khác
(Photinus). Những con đực Photinus phải cực kỳ thận trọng và tránh tiếp
xúc với những con cái Photuris khát máu. Nhưng với rất nhiều kinh
nghiệm, những con cái săn mồi này đã xác định được điểm yếu của con
mồi – một kiểu mật mã hẹn hò nhấp nháy đặc biệt. Nhờ mật mã đó, các
thành viên của loài Photinus thông báo cho nhau biết mình đã sẵn sàng giao
phối. Nhưng những con cái Photuris có thể lợi dụng mật mã hẹn hò của
những con Photinus. Bằng cách bắt chước những tín hiệu hẹn hò nhấp nháy
của con mồi, những kẻ ăn thịt này sẽ có một bữa tiệc các con đực Photinus
– những cuộn băng hẹn hò được khởi động khiến chúng bay vô thức vào
vòng tay tử thần, chứ không phải của bạn tình.
Côn trùng là những kẻ lợi dụng tính vô thức của con mồi khắc nghiệt
nhất; con mồi thường bị lừa đến cái chết. Cũng còn một dạng khai thác
khác có vẻ nhân nhượng hơn. Chẳng hạn, một loài cá nhỏ, cá lon mây răng
kiếm, đã lợi dụng một chương trình hợp tác kỳ lạ của hai loài cá khác.
Chương trình hợp tác của nhóm cá Mutt và Jeff bao gồm một con cá lớn và
một loài cá nhỏ hơn nhiều. Những con cá nhỏ có nhiệm vụ làm vệ sinh cho
những con cá lớn, còn những con cá lớn cho phép kẻ dọn dẹp tới gần và
thậm chí chui vào miệng để nhặt các loại nấm và ký sinh trùng bám vào
răng lợi chúng. Đó là một sự dàn xếp tuyệt vời: con cá lớn sẽ loại được
những vật ký sinh có thể gây hại cho mình, còn những con cá dọn dẹp lại
