Vậy chỉ cần quy cho hành động nhằm mục đích có lợi một cách trừu
tượng là đủ để gọi tên tội lỗi. Uỷ viên công tố chỉ xem việc không tán thành
cuộc hôn nhân của Gérard Dupriez là nguyên nhân dẫn đến trạng thái hầu
như mất trí, là nỗi tức giận; có quan trọng gì đâu là về mặt hợp lý mà nói
(cái tính hợp lý vừa mới lúc nãy là căn cứ để buộc tội), tội phạm không thể
hy vọng hành vi của mình đem lại bất cứ lợi ích gì (cuộc hôn nhân chắc
chắn không thành do việc sát hại cha mẹ hơn là do sự phản đối của cha mẹ,
bởi Gérard Dupriez đã chẳng làm gì để che giấu tội lỗi): ở đây người ta
bằng lòng với tính nhân quả bị cắt cụt; điều quan trọng là nỗi tức giận của
Dupriez có lý do ở căn nguyên chứ không phải là hệ quả; người ta cho rằng
trạng thái tinh thần của tội phạm đủ lô-gích để hiểu được tội lỗi của mình là
hữu ích biết đâu đấy, nhưng lại không hiểu được những hậu quả thật sự của
tội lỗi ấy. Nói cách khác, chỉ cần sự mất trí có căn nguyên hợp lý là đủ để
người ta có thể gọi tên nó là tội lỗi. Tôi đã chỉ rõ tính chất của lý lẽ hình sự
nhân nói về vụ án Dominici: nó thuộc lĩnh vực “tâm lý”, và vì thế cũng là
thuộc lĩnh vực “văn chương”.
Các nhà tâm thần học không chấp nhận rằng một tội lỗi chẳng lý giải
được thì không còn là tội lỗi, họ đã để cho bị cáo hoàn toàn chịu trách
nhiệm, mới nhìn thoáng qua tưởng rằng như vậy là họ đối lập với các biện
giải hình sự truyền thống: theo họ, thiếu quan hệ nhân quả không hề ngăn
cản gọi tên vụ sát nhân là tội lỗi. Nói một cách nghịch lý, như vậy là ở đây
tâm thần học bảo vệ quan niệm cho rằng con người kiểm soát được bản
thân mình một cách tuyệt đối, và kẻ phạm tội là có tội, ngay cả trường hợp
ở ngoài ranh giới của lý trí. Ngành Tư pháp (uỷ viên công tố) đặt tội lỗi
trên cơ sở nguyên nhân và như vậy là dành một phần nào cho khả năng mất
trí; còn tâm thần học, chí ít là tâm thần học chính thống, dường như muốn
lùi lại càng lâu càng tốt việc định nghĩa tình trạng điên cuồng, nó không
thừa nhận bất cứ giá trị nào cho quyết định và bắt gặp lại phạm trù thần học
cổ xưa về tự do ý chí; trong vụ án Dupriez, nó đóng vai trò của Giáo hội
giao nộp cho thế tục (ngành Tư pháp) các bị cáo mà nó phải buông ra vì
không thể quy họ vào bất kỳ “phạm trù” nào của mình; thậm chí để làm
