cho dân tư sản Pháp hé thấy ít ra một lần trong đời là Thiên chúa giáo cũng
có mặt trái lịch sử.
Nói chung, sách Hướng dẫn Du lịch Xanh chứng tỏ mọi miêu tả phân
tích đều hão huyền, loại miêu tả ấy vừa không giải thích vừa không nêu
được hiện tượng, nên trong thực tế nó chẳng giải đáp được bất cứ câu hỏi
nào mà khách du lịch thời nay băn khoăn khi đi ngang qua một phong cảnh
có thực, và tồn tại lâu dài. Việc lựa chọn các công trình kiến trúc vừa gạt
bỏ thực tế mảnh đất và thực tế con người, chẳng cho biết gì về cái hiện có,
tức là về cái có tính lịch sử, và do đó, bản thân công trình kiến trúc cũng trở
thành khó hiểu, vì vậy ngớ ngẩn. Thế là cảnh tượng không ngừng từng
bước tiêu tan, và sách Hướng dẫn Du lịch giống như mọi sự huyễn hoặc là
nói một đường làm một nẻo, trở thành phương tiện để người ta chẳng thấy
được gì. Thu hẹp phạm vi vào việc miêu tả thế giới công trình kiến trúc và
không có người ở, sách Hướng dẫn Du lịch Xanh thể hiện huyền thoại mà
một bộ phận của chính giai cấp tư sản cũng đã ngán ngẩm: không thể chối
cãi được là du lịch đã trở nên (hoặc đã lại trở nên) cách tiếp cận con người
chứ không còn là cách tiếp cận “văn hoá” nữa: những hình thái phong tục
tập quán đời thường (có lẽ cũng như ở thế kỷ XVIII) lại là đối tượng chủ
yếu của du lịch ngày nay, và địa lý nhân văn, đô thị, xã hội, kinh tế là
khuôn khổ những gì ngày nay người ta thực sự muốn tìm hiểu, kể cả những
điều phàm tục nhất. Bản thân sách Hướng dẫn Du lịch Xanh do đó chỉ còn
là một huyền thoại tư sản đã phần nào lỗi thời, cái huyền thoại khẳng định
Nghệ thuật (tôn giáo) là giá trị chủ yếu của văn hoá, nhưng lại chỉ xem
những “tài sản” và “báu vật” văn hoá như việc yên tâm nhập kho các hàng
hoá (lập ra các bảo tàng). Cách xử sự ấy nói lên một đòi hỏi kép: có được
chứng cứ văn hoá càng “xa xôi” càng tốt, và giữ chịt chứng cứ ấy trong
mạng lưới của hệ thống đo đếm được và có tính chất chiếm hữu, để bất cứ
lúc nào người ta cũng có thể hạch toán cái khó nói nên lời. Do vậy mà
huyền thoại du lịch ấy trở nên hoàn toàn lỗi thời, ngay trong lòng giai cấp
tư sản, và tôi cho rằng nếu người ta giao công việc xây dựng một cuốn
hướng dẫn du lịch mới, chẳng hạn giao cho các nữ biên tập viên của tạp chí
