Gérard Souzay chịu ảnh hưởng chính là một trong những thành tựu lịch sử
của giai cấp tư sản: người ta bắt gặp lại chính tình trạng chồng chất ý định
ấy trong nghệ thuật của các diễn viên truyền thống, như ta biết họ là các
diễn viên do giai cấp tư sản tạo nên và tạo nên cho mình.
Kiểu nhấn ngữ âm hết sức tỉ mỉ ấy đem lại cho mỗi con chữ một tầm
quan trọng quá quắt, đôi khi dẫn đến phi lý: thật là một sự trịnh trọng
(solennité) hài hước khi nó xuất phát từ chỗ láy lại hai chữ n của từ trịnh
trọng (solennel), và thật là một hạnh phúc (bonheur) ít nhiều lộn mửa khi
hạnh phúc ấy được thể hiện với chúng ta bằng cách dằn ngữ âm đầu để
tống hạnh phúc ra khỏi miệng như khạc nhổ một cái hột. Điều này lại cũng
khiến nghĩ tới huyền thoại dai dẳng mà chúng tôi đã đề cập đến khi nói về
thơ ca: quan niệm nghệ thuật như phép cộng các chi tiết tập hợp với nhau,
nghĩa là đầy ắp ý nghĩa: sự hoàn hảo theo kiểu chi li của Gérard Souzay
tương đương hết sức sít sao với thị hiếu của Minou Drouet về lối ẩn dụ vặt
vãnh, hoặc với những trang phục lông chim của Chanteclerc, làm (năm
1910) bằng các lông chim xếp chồng lên nhau từng cái một. Nghệ thuật ấy
hăm doạ bằng chi tiết, rõ ràng trái ngược với chủ nghĩa hiện thực, bởi vì
chủ nghĩa hiện thực đòi hỏi sự điển hình hoá, nghĩa là sự hiện diện của cấu
trúc, cũng là của quãng thời gian.
Nghệ thuật giải tích ấy không tránh khỏi thất bại nhất là trong âm
nhạc, nơi sự chân thật bao giờ cũng chỉ có thể là thuộc lĩnh vực hơi thở,
ngữ điệu, chứ không phải ngữ âm. Vì thế những cách phân tiết của Gérard
Souzay không ngừng bị huỷ hoại bởi sự biểu hiện thái quá một từ ngữ, từ
ấy bắt buộc một cách vụng về phải xen lĩnh vực trí tuệ ký sinh vào trong lời
ca mượt mà trơn bóng. Dường như đến đây ta chạm tới nỗi khó khăn to lớn
của biểu diễn âm nhạc: làm nổi bật sắc thái vùng nội tại của âm nhạc, và
với bất cứ giá nào cũng không được áp đặt sắc thái ấy từ bên ngoài như một
ký hiệu thuần tuý trí năng: có một chân lý âm nhạc khoái cảm, chân lý đầy
đủ, nó không chịu đựng được sự vướng víu của cách thể hiện. Chính vì thế
mà diễn tấu của các nhạc sĩ điêu luyện tài ba thường khiến họ chẳng hài
lòng: lối rubato
