đôi ngả: bị dồn đến chỗ phải vạch trần hoặc thủ tiêu khái niệm, huyền thoại
sẽ bản chất hoá nó.
Thế là chúng ta đã đến với chính nguyên tắc của huyền thoại: nó biến
đổi lịch sử thành bản chất tự nhiên. Bây giờ ta hiểu tại sao, dưới con mắt
của người tiếp nhận huyền thoại, ý định của khái niệm có thể vẫn rõ rệt
song lại ra vẻ như không có dụng ý: nguyên nhân khiến ngôn từ huyền
thoại thốt ra hoàn toàn rõ ràng, nhưng nguyên nhân ấy ngay lập tức sững lại
thành bản chất tự nhiên; nó không được đọc như động cơ, mà như lẽ phải.
Nếu tôi đọc anh-da-đen-chào-cờ như biểu tượng thuần tuý và đơn giản của
tính chất đế quốc, tôi cần phải từ bỏ thực tế của hình ảnh, nó mất giá trị
trước mắt tôi khi trở thành công cụ. Ngược lại, nếu tôi giải mã động tác
chào cờ của anh da đen như ngoại hiện của tính chất thực dân, tôi càng tiêu
diệt huyền thoại chắc chắn hơn do chỉ ra động cơ rõ ràng của nó. Nhưng
đối với độc giả huyền thoại, kết cục hoàn toàn khác: tất cả diễn ra như thể
hình ảnh gợi ra khái niệm một cách tự nhiên, như thể cái biểu đạt tạo lập
cái được biểu đạt: huyền thoại hiện hữu ngay từ lúc tính chất đế quốc Pháp
chuyển sang trạng thái bản chất tự nhiên: huyền thoại là một ngôn từ được
minh chứng hết mức.
Đây là một thí dụ mới giúp ta hiểu rõ độc giả huyền thoại đi đến chỗ
hợp lý hoá cái được biểu đạt bằng cái biểu đạt ra sao. Nay đang là tháng
bảy, tôi đọc ở đầu đề lớn của tờ France-Soir: Giá cả: Đợt hạ giá đầu tiên.
Các loại Rau quả: Bắt đầu sự giảm giá. Ta hãy nhanh chóng dựng sơ đồ
ký hiệu: thí dụ là một câu, hệ thống thứ nhất là thuần tuý về phương diện
ngôn ngữ. Cái biểu đạt của hệ thống thứ hai ở đây được cấu tạo bởi một số
ngẫu nhiên về từ vựng (các từ: đầu tiên, bắt đầu, sự [giảm giá]), hoặc về in
ấn: những tiêu đề chữ lớn ở trang nhất, nơi thông thường độc giả tiếp nhận
các tin tức thế giới chủ chốt. Cái được biểu đạt hoặc khái niệm là cái cần
phải gọi bằng thuật ngữ mới, nghe chướng tai nhưng cứ phải dùng: tính
chất chính phủ, Chính phủ được giới đại báo chí quan niệm như Bản chất
hiệu lực. Từ đó suy ra sự biểu đạt của huyền thoại rất rõ ràng: các trái cây
và các loại rau hạ giá là do chính phủ quyết định. Vả chăng, trường hợp
