này nói chung khá hiếm, chính tờ báo hoặc để bảo hiểm, hoặc do lương
thiện, hai dòng sau đó đã tháo dỡ huyền thoại mà báo vừa dựng lên; báo
viết thêm (đúng thế, bằng những con chữ khiêm tốn): “Việc giảm giá được
dễ dàng do mùa thu hoạch rộ đã trở lại.” Thí dụ ấy bổ ích vì hai lẽ. Trước
hết, người ta thấy rành rành ở đây tính chất gây ấn tượng của huyền thoại:
người ta chờ đợi ở huyền thoại là chờ đợi một hiệu quả tức thì: chẳng quan
trọng là bao nếu sau đó huyền thoại được tháo dỡ, tác dụng của nó được coi
như mạnh hơn những giải thích dựa trên lý tính, chúng có thể sau đó không
lâu bác bỏ huyền thoại. Điều này muốn nói lên rằng việc đọc huyền thoại
đột nhiên chấm dứt. Tôi đưa mắt liếc nhanh sang tờ France-Soir của người
ngồi bên cạnh tôi: tôi chỉ chớp được một nghĩa, nhưng tôi đọc được ở đấy
sự biểu đạt chân thực: tôi tiếp nhận sự hiện diện của chính phủ tác động
đến việc hạ giá các trái cây và các loại rau. Chỉ có thể, như vậy là đủ. Đọc
huyền thoại kỹ hơn sẽ chẳng hề gia tăng quyền lực cũng như sự thất bại của
nó: huyền thoại vừa không thể hoàn thiện vừa không thể bàn cãi; thời gian
cũng như tri thức sẽ chẳng thêm cho nó chút gì mà cũng sẽ chẳng bớt của
nó được gì. Thế rồi, việc biến khái niệm thành bản chất tự nhiên mà tôi vừa
xem như chức năng căn bản của huyền thoại, ở đây là tiêu biểu: trong hệ
thống thứ nhất (thuần tuý về mặt ngôn ngữ), quan hệ nhân quả sẽ là tự
nhiên, theo nghĩa đen: trái cây và rau hạ giá bởi đó là mùa vụ. Trong hệ
thống thứ hai (hệ thống huyền thoại), quan hệ nhân quả là nhân tạo, giả
mạo, nhưng nó dường như lẩn vào những toa xe của Bản chất tự nhiên.
Chính vì lẽ đó mà huyền thoại được trải nghiệm như ngôn từ hồn nhiên:
chẳng phải vì các ý định của nó được che giấu: nếu chúng được che giấu,
chúng sẽ chẳng thể có hiệu lực; mà chính vì chúng được biến thành bản
chất tự nhiên.
Thực ra, độc giả có thể tiếp nhận huyền thoại một cách hồn nhiên,
chính vì độc giả không thấy ở huyền thoại hệ thống ký hiệu, mà là hệ thống
quy nạp: độc giả nhìn thấy thứ diễn biến nhân quả ở chỗ kỳ thực chỉ là sự
tương đương: dưới mắt độc giả, cái biểu đạt và cái được biểu đạt có những
mối tương quan về bản chất tự nhiên. Người ta có thể diễn đạt cách khác sự
