chủ nghĩa kinh nghiệm. Tục ngữ dân gian dự kiến nhiều hơn hẳn khẳng
định, nó vẫn là ngôn từ của nhân loại đang tự tạo ra mình, chứ không phải
đang hiện hữu. Còn ngạn ngữ tư sản thì thuộc về siêu ngôn ngữ, đó là ngôn
ngữ thứ hai hoạt động trên những đối tượng đã được chuẩn bị. Hình thức cổ
điển của nó là châm ngôn, ở đây sự ghi nhận không còn hướng về một thế
giới cần tạo ra nữa; nó phải che phủ một thế giới đã được tạo ra, vùi lấp các
vết tích của sự sản sinh ấy dưới dáng dấp hiển nhiên muôn đời: đó là sự
chống-giải-thích, cái tương đương cao quý của phép trùng ngôn, của cái bởi
vì hống hách kia mà các bậc cha mẹ không biết trả lời thế nào liền đem treo
lơ lửng trên đầu con cái họ. Nền tảng của sự ghi nhận tư sản là lương tri,
nghĩa là một sự thật nó dừng lại theo lệnh độc đoán của kẻ nói ra sự thật đó.
••••
Tôi đã nêu lên những hình thái tu từ ấy chẳng theo trật tự, và có thể
còn có nhiều hình thái khác nữa: một số hình thái có thể cũ mòn đi, một số
khác có thể nảy sinh. Nhưng dù các hình thái ấy là thế nào đi nữa, ta thấy
rõ là chúng tập hợp lại thành hai khu vực lớn, giống như các chòm sao
hoàng đạo của vũ trụ tư sản: các Bản chất và các Bàn cân. Hệ tư tưởng tư
sản liên tục biến các sản phẩm của lịch sử thành những kiểu bản chất; giống
như con mực phun mực ra để tự bảo vệ, hệ tư tưởng tư sản không ngừng
che lấp để không ai thấy là thế giới mãi mãi được tạo ra, không ngừng cố
định thế giới thành đối tượng sở hữu vô hạn, kiểm kê sở hữu của mình, ướp
xác thế giới ấy, tiêm chủng vào thực tại chất tinh dầu thanh lọc nào đó để
làm cho thực tại ngừng biến đổi, không chuyển sang những hình thức tồn
tại khác. Và cái sở hữu đã được cố định và ngưng kết lại như thế rốt cuộc
sẽ thành ra có thể tính toán được: đạo lý tư sản về căn bản sẽ là thao tác cân
đo: các bản chất sẽ được đặt lên những cái cân mà con người tư sản sẽ vẫn
là đòn cân bất động. Bởi vì mục đích của các huyền thoại chính là làm cho
thế giới bất động: các huyền thoại phải làm sao khơi gợi và mô phỏng cái
cơ cấu phổ quát nó cố định dứt khoát tôn ti trật tự của các sở hữu. Như vậy,
ở mọi nơi mọi lúc, con người bị các huyền thoại ngăn lại, bị tống trả về với
cái nguyên mẫu bất động kia nó sống thế chỗ cho con người, nó bóp nghẹt
