hoá một cách huyền ảo với việc người ta quyết định làm như đấy là sự phản
kháng tự nhiên. Trong phép trùng ngôn có hai cuộc sát hại: người ta giết
chết cái hợp lý bởi vì nó cưỡng lại; người ta giết chết ngôn ngữ bởi vì nó bỏ
rơi. Phép trùng ngôn là sự ngất xỉu đúng lúc, là chứng bệnh câm bổ ích, nó
là một cái chết, hoặc có thể nói là một hài kịch, là sự “thể hiện” phẫn nộ
các quyền của hiện thực chống lại ngôn ngữ. Vì là huyền ảo nên tất nhiên
nó chỉ có thể núp sau lý lẽ quyền uy: như cha mẹ bị con cái đòi giải thích,
bí quá liền trả lời: “đó là như thế, bởi vì đó là như thế”, hoặc thậm chí: “bởi
vì, thôi, im đi”: hành vi huyền ảo hổ thẹn làm như nói ra lý lẽ, nhưng lập
tức lại từ bỏ nó ngay, và tưởng thế là giải thích nhân quả xong xuôi, vì đã
thốt ra lời dẫn nhập rồi. Phép trùng ngôn chứng tỏ sự ngờ vực sâu sắc đối
với ngôn ngữ: người ta vứt bỏ ngôn ngữ bởi vì nó không đáp ứng được.
Thế mà mọi khước từ ngôn ngữ đều là cái chết. Phép trùng ngôn lập nên
một thế giới chết, một thế giới bất động.
5. Chủ nghĩa chẳng chẳng. Tôi gọi như thế hình thái huyền thoại đặt
hai cái trái ngược nhau và đắn đo cái này với cái kia để rồi quẳng đi cả hai
(Tôi chẳng muốn cái này chẳng muốn cái nọ.) Đấy quả là một hình thái
huyền thoại tư sản, vì nó liên quan tới hình thức hiện đại của chủ nghĩa tự
do. Người ta bắt gặp lại ở đây hình tượng cái cân: thực tại trước hết được
thu về những cái tương tự; rồi người ta cân nó; cuối cùng thấy cân bằng rồi,
người ta tống khứ nó đi. Ở đây cũng có cách xử sự huyền ảo: người ta đặt
quay lưng vào nhau những gì người ta thấy phiền phức phải lựa chọn;
người ta trốn tránh thực tại khó chịu bằng cách thu nó về hai cái trái ngược,
chúng chỉ cân bằng nhau về phương diện hình thức, còn trọng lượng riêng
của chúng thì không tính đến. Chủ nghĩa chẳng chẳng có thể có những hình
thức thoái hoá: trong chiêm tinh học chẳng hạn, tiếp theo những điều dữ
luôn luôn là những điều lành ngang bằng; những điều lành điều dữ bao giờ
cũng được tiên đoán thận trọng theo hướng bù trừ: một sự cân bằng kết cục
cố định hoá các giá trị, cuộc đời, số phận, v.v.; chẳng có gì phải lựa chọn
nữa, cần phải chịu đựng.
