việc phản chiếu, mọi cái khác đều rút lại là chính nó. Các cuộc biểu diễn,
các toà án, những nơi có nguy cơ cái khác xuất hiện, đều trở thành gương
phản chiếu. Bởi vì cái khác là chuyện bê bối xâm phạm đến bản chất.
Dominici, Gérard Dupriez chỉ có thể tồn tại trong xã hội nếu từ trước họ đã
bị rút lại chỉ là những hình nộm bé nhỏ của quan chánh án toà thượng thẩm
và quan chưởng lý: đó là cái giá cần phải đặt ra để kết án họ trước công lý,
bởi vì Công lý là thao tác cân, mà cái cân lại chỉ có thể cân được vật nào đó
với cái ngang bằng với nó. Trong mọi ý thức tiểu tư sản luôn có những hình
nộm nhỏ bé của tên lưu manh, của kẻ giết cha giết mẹ, của gã loạn dâm,
v.v., mà tổ chức tư pháp cứ định kỳ rút ra từ bộ óc của mình, đặt lên ghế bị
cáo, quát tháo và kết án: người ta xưa nay chỉ xét xử những kẻ tương tự lầm
lạc: vấn đề đường đi nước bước, chứ không phải vấn đề bản chất, bởi vì
con người là thế mà. Đôi khi – hiếm lắm – Người Khác xuất đầu lộ diện
không khoan nhượng: chẳng phải do đắn đo bất chợt, mà bởi vì lương tri
chống lại: người này không phải da trắng, mà da đen, người kia uống nước
lê ép chứ không uống Pernod. Làm thế nào đồng nhất với người Da đen,
người Nga? Ở đây có hình thái dự phòng là tính ngoại lai. Người khác trở
thành đồ vật thuần tuý, thành cảnh tượng, thành con rối: bị dồn vào chốn
ranh giới của nhân loại, y không tác hại đến sự an bình của mọi người được
nữa. Đây đặc biệt là một hình thái tiểu tư sản. Bởi vì ngay cả nếu không
nhập vào với Người Khác được, thì anh tư sản ít ra vẫn có thể hình dung
chỗ của người ấy. Giai cấp tiểu tư sản không tự do phóng khoáng (nó sản
sinh ra chủ nghĩa phát-xít, trong khi giai cấp tư sản sử dụng chủ nghĩa phát-
xít): nó tiến hành chậm trễ hành trình tư sản.
4. Trùng ngôn. Vâng, tôi biết, từ ngữ này chẳng đẹp đẽ gì. Nhưng sự
việc cũng hết sức xấu xa. Phép trùng ngôn là biện pháp ngôn từ định nghĩa
điều gì đó bằng chính nó (“Sân khấu, đó là sân khấu”). Người ta có thể
thấy ở biện pháp này một trong những cách xử sự huyền ảo mà Sartre đã
bàn đến trong Phác thảo một lý thuyết các cảm xúc
: người ta trốn tránh
vào trùng ngôn, như người ta sợ hãi, hoặc nổi khùng, hoặc buồn bực, khi bí
không giải thích được; tình trạng bất lực đột xuất của ngôn ngữ đồng nhất
