Sự cần thiết và các hạn chế của huyền thoại học
ĐỂ KẾT THÚC, tôi cần phải nói vài lời về chính nhà huyền thoại học.
Thuật ngữ này thật to tát, thật tự tin. Tuy nhiên, nếu như có nhà huyền thoại
học, người ta có thể báo trước với họ vài điều khó khăn, nếu không phải là
về phương pháp, thì ít ra là về ý thức. Tất nhiên, họ sẽ dễ dàng cảm thấy
mình là chính đáng: dù có sai lầm gì nữa, họ vẫn tin chắc huyền thoại học
đóng góp vào việc làm ra thế giới; trên cơ sở nhận định chắc chắn con
người của xã hội tư sản thường xuyên bị ném vào một Bản chất tự nhiên
giả dối, huyền thoại học mưu toan tìm ra dưới những cái vô can của cuộc
sống giao tiếp cái vô can khờ khạo nhất, đó là sự tha hoá sâu sắc mà những
cái vô can kia tìm cách cho thông qua. Vậy việc vạch trần mà nó tiến hành
là một hành vi chính trị: xây dựng trên cơ sở cho rằng ngôn ngữ có trách
nhiệm, huyền thoại học chính vì thế khẳng định sự tự do của ngôn ngữ.
Chắc chắn rằng theo chiều hướng đó, huyền thoại học là sự bắt nhịp với thế
giới, không phải như thế giới vốn có, mà như nó muốn tự tạo ra mình (về
vấn đề này Brecht dùng từ ngữ mập mờ một cách hiệu quả: đó là
Einverstandnis, đồng thời vừa là sự nhận thức hiện thực vừa là sự tiếp tay
cho nó).
Sự bắt nhịp ấy của huyền thoại học biện minh cho nhà huyền thoại
học, chứ không lấp đầy ông ta: quy trình sâu xa của nó vẫn là quy trình loại
trừ. Được biện minh về mặt chính trị, nhà huyền thoại học dẫu sao vẫn xa
rời chính trị. Ngôn từ của ông ta là một siêu ngôn ngữ, nó không tác động
gì hết; cùng lắm nó chỉ vạch trần, và hơn nữa, cho ai? Nhiệm vụ của ông ta
vẫn luôn luôn hàm hồ, lúng túng bởi căn nguyên đạo đức học. Ông ta chỉ có
thể trải nghiệm hành động cách mạng theo uỷ quyền: do vậy nên chức năng
của ông ta có tính chất vay mượn, một cái gì đây hơi cứng nhắc, và hơi
chắp vá, lộn xộn và giản lược thái quá, đó là đặc điểm của mọi hành vi trí
năng công khai vận vào chính trị (các văn học “thoát thân
” ngàn lần “sang
trọng” hơn; chúng hợp với siêu ngôn ngữ).
