Các loại xà phòng và bột giặt
HỘI NGHỊ Quốc tế đầu tiên về Bột giặt (Paris, tháng Chín 1954) đã
khiến cho thiên hạ thở phào khoan khoái về Omo: chẳng những các sản
phẩm bột giặt không có một tác hại nhỏ nào đến làn da, mà dường như
chúng còn có thể bảo vệ các trẻ vị thành niên khỏi bệnh phổi nhiễm bụi
silic. Vả chăng từ vài năm nay các sản phẩm ấy được quảng cáo hết sức
rùm beng đến mức bây giờ chúng thuộc lĩnh vực đời sống hàng ngày của
người Pháp, mà các phân tâm học muốn cập nhật tất phải để mắt đến một
chút. Chắc lúc đó người ta sẽ đối lập một cách hữu ích phân tâm học các
loại xà phòng bột (Lux, Persil) hoặc bột giặt (Rai, Paic, Crio, Omo) với
phân tâm học các dung dịch tẩy uế (Javel). Tương quan giữa lợi và hại,
giữa sạch và bẩn hết sức khác nhau ở hai loại ấy.
Chẳng hạn, các loại nước Javel luôn được cảm nhận như một thứ lửa ở
dạng lỏng khi dùng phải cân nhắc thận trọng, nếu không chính đồ vật sẽ bị
tổn thương, “bị cháy”; lời đồn đại về loại sản phẩm này dựa trên ý kiến cho
rằng nó có tác dụng làm cho vật liệu bị biến chất ghê gớm, bị ăn mòn:
những người bảo vệ thì căn cứ vào tác dụng hoá học hoặc tác dụng khử:
sản phẩm “diệt” cái bẩn. Trái lại, các loại bột là những chất phân tách; tác
dụng lý tưởng của chúng là giải phóng vật phẩm khỏi khiếm khuyết do tình
huống sinh ra: người ta “tống khứ” cái bẩn, người ta không diệt nó nữa;
trong hình vẽ trên Omo, cái bẩn là một kẻ thù ốm yếu, nhỏ bé, đen đủi đang
ba chân bốn cẳng chạy trốn khỏi bộ quần áo đẹp đẽ sạch bong, chỉ vì có
Omo đe doạ phán xét. Những dung dịch Clo và Ammôniac chắc chắn là đại
diện của loại lửa tổng hợp, cứu tinh nhưng mù quáng; các loại bột giặt trái
lại có tác dụng chọn lọc, chúng xô đẩy, lôi kéo cái bẩn qua các thớ ngang
dọc của vật phẩm, chúng có chức năng cảnh sát, chứ không phải lính tráng.
Có những người bảo vệ sự phân biệt này về phương diện dân tộc học: dung
dịch hoá học nối tiếp động tác đập quần áo của chị thợ giặt, còn các bột giặt
chỉ thay thế động tác vò của bà nội trợ, giũ quần áo trong một cái chậu giặt
để nghiêng nghiêng.
