cả hai cùng mọc trên một cái cây: sự hiểu biết chỉ được phép với điều kiện
lâu lâu theo chu kỳ lại tuyên bố các mục đích của nó là hão huyền và quyền
lực của nó là có giới hạn (về chủ đề này xem thêm các ý kiến của ông
Graham Greene
về các nhà tâm lý học và các nhà tâm thần học); sự hiểu
biết lý tưởng chỉ có thể là kiểu thao thao nhẹ nhàng, là nghệ thuật sử dụng
ngôn từ để chứng tỏ tâm hồn đồng cảm thoáng qua. Tuy nhiên cặp song đôi
lãng mạn của trái tim và đầu óc chỉ có thực trong tranh ảnh có nguồn gốc
duy trì chủ nghĩa lờ mờ, trong các triết lý pha màu thuốc phiện, các triết lý
ấy cuối cùng bao giờ cũng góp phần củng cố các chế độ cứng rắn, ở đấy
người ta tống khứ các nhà trí thức bằng cách đẩy họ đến chỗ quan tâm một
chút tới xúc cảm và tới điều khó nói. Thực ra, mọi dè dặt về hiểu biết là
một thái độ khủng bố. Làm công việc phê bình mà tuyên bố rằng chẳng
hiểu gì về chủ nghĩa hiện sinh hoặc chủ nghĩa Marx (bởi vì đặc biệt người
ta cố tình thú nhận là không hiểu hai triết học ấy), tức là nâng cái mù hoặc
cái câm của mình lên thành quy tắc nhận thức phổ quát, là vứt bỏ khỏi thế
giới chủ nghĩa Marx và chủ nghĩa hiện sinh: “Tôi không hiểu, vậy các anh
là đồ ngốc.”
Nhưng nếu người ta sợ hãi hoặc khinh bỉ các cơ sở triết học của một
tác phẩm đến thế, và nếu người ta la toáng lên đòi quyền chẳng hiểu gì về
nó và chẳng nói gì về nó, thì tại sao người ta lại làm phê bình? Hiểu và làm
sáng tỏ, dẫu sao đó vẫn là nghề nghiệp của các vị. Các vị hiển nhiên có thể
phán xét triết lý nhân danh lương tri; điều đáng buồn là nếu “lương tri” và
“tình cảm” chẳng hiểu gì về triết lý, thì triết lý lại hiểu rất rõ những thứ đó.
Các vị không giải thích các triết gia, nhưng các triết gia lại giải thích các vị.
Các vị không muốn hiểu bài viết của nhà mác-xít Lefebvre, nhưng các vị
cứ yên trí rằng nhà mác-xít Lefebvre hoàn toàn hiểu rất rõ sự không hiểu
biết của các vị, và nhất là (bởi vì tôi tin là các vị xảo quyệt chứ không phải
là chẳng hiểu biết gì) lời thú nhận “vô hại” ngọt ngào mà các vị đưa ra.
