Đó là một kiểu lấy bệnh trị bệnh: người ta chữa các căn bệnh nghi ngờ
Giáo hội, nghi ngờ Đội quân bằng chính cái căn bệnh của Giáo hội và của
Đội quân. Người ta tiêm vào một chút mầm bệnh không quan trọng để ngăn
ngừa hoặc chữa trị căn bệnh chủ yếu. Người ta nghĩ rằng chống đối cái vô
nhân đạo của các giá trị thể chế là một căn bệnh phổ biến, tự nhiên, có thể
dung thứ: không nên đối đầu thẳng thừng với nó mà tốt hơn là nên phù
phép như phù phép đuổi tà ma: người ta để cho con bệnh thể hiện căn bệnh
của mình, người ta lái con bệnh đến chỗ nhận ra chính bộ mặt phản kháng
của mình, và sự phản kháng càng bay biến một cách chắc chắn khi bộ mặt
ấy được gián cách, được nhìn thấy, thể chế chỉ còn là một hỗn hợp tốt xấu,
nghĩa là không tránh khỏi, hai mặt đều chấp nhận được, và do đó có lợi. Cái
xấu vốn có của mặt tiêu cực được chuộc bởi cái tốt siêu việt của tôn giáo,
của tổ quốc, của Giáo hội v.v.. “Thú nhận” một chút xấu xa tránh cho khỏi
phải thừa nhận nhiều cái xấu xa được che giấu.
Người ta có thể tìm thấy ở quảng cáo cái sơ đồ có tính chất tiểu thuyết
thể hiện rõ loại vắc-xin mới ấy. Đấy là quảng cáo Astra. Mẩu chuyện luôn
luôn bắt đầu bằng tiếng kêu tức giận đối với mac-ga-rin: “Mac-ga-rin chỉ là
bọt à? Không thể tưởng tượng được!” “Thể này mà là mac-ga-rin ư? Cậu
mày sẽ nổi khùng lên đấy!” Và rồi đôi mắt mở to, lòng dịu đi, mac-ga-rin là
một thức ăn ngon, thú vị, dễ tiêu, tiết kiệm, hữu ích trong mọi hoàn cảnh.
Người ta biết bài học cuối cùng rút ra: “Thế là các vị được giải thoát khỏi
một thành kiến đã khiến các vị phải trả giá đắt!” Cũng theo cách ấy Thể chế
giải phóng cho các vị khỏi những thành kiến tiến bộ của các vị. Đội quân,
giá trị lý tưởng ư? Không thể tưởng tượng được; cứ nhìn mà xem những
phiền nhiễu của nó, thái độ quân phiệt của nó, sự mù quáng luôn có thể bắt
gặp ở các cấp chỉ huy của nó. Giáo hội không thể sai lầm ư? Chà, đáng ngờ
lắm: cứ nhìn mà xem những kẻ mê đạo của nó, những linh mục không uy
quyền của nó, tính chất xu thời chết người của nó. Và rồi lương tri tính đi
toán lại: những cái hại lặt vặt của thể chế có đáng kể gì so với các lợi ích
của nó? Cũng đáng giá của một liều vắc-xin đấy chứ. Xét cho cùng, mac-
ga-rin chỉ là mỡ có hề chi đâu nếu hiệu suất của nó cao hơn hiệu suất của
