Hiện tượng gây bối rối nhất chắc chắn là chính dòng sông cũng biến
mất: con sông, nguyên nhân của tất cả sự xáo trộn ấy, giờ không còn nữa,
nước không còn chảy theo dòng, cái dòng sông uốn lượn, hình dạng sơ
đẳng của mọi nhận thức địa lý, mà trẻ em, đúng thế, rất ưa chuộng, chuyển
từ đường nét thành mặt phẳng, những chỗ quanh co lồi lõm của địa hình
chẳng còn thấy đâu nữa, không còn phân chia thứ bậc đâu là sông, là
đường, là đồng ruộng, là sườn dốc, là những khoảng đất trống; tầm nhìn
toàn cảnh mất đi quyền lực lớn lao là tổ chức không gian theo kiểu sắp xếp
các chức năng liền kề bên nhau. Vậy là lũ lụt gây bối rối chính ngay ở trung
tâm các phản xạ thị giác. Nhưng bối rối ấy không gây lo lắng về mặt thị
giác (tôi nói về các ảnh chụp đăng báo, phương tiện tiêu thụ duy nhất thực
sự mang tính tập thể của cảnh lũ lụt); nhận thức đúng đắn về không gian bị
ngưng lại, trở nên lạ lẫm, nhưng cảm giác chung vẫn dịu dàng, êm đềm, bất
động và dễ chịu; tầm nhìn bị kéo loãng ra vô tận; cảnh quan thường ngày
mất đi mà không gây náo động: đó là sự biến dịch người ta chỉ thấy diễn ra
trọn vẹn rồi, vì thế nỗi khiếp sợ chẳng còn.
Nước những con sông lặng lẽ tràn bờ khiến các chức năng và các tên
của địa hình bị ngưng lại, tương ứng với cảnh quan làm yên lòng ấy rõ ràng
là cả một huyền thoại thích hợp về sự trượt lướt đi: trước các bức ảnh chụp
cảnh lũ lụt, mỗi độc giả cảm thấy mình như cũng đang được lướt đi. Do đó
mà những cảnh chụp các con thuyền đi trong phố rất thành công: những
cảnh ấy nhiều lắm, báo chí và độc giả tỏ ra ham thích lắm. Đó là vì ở đấy
người ta thấy diễn ra trong cuộc đời thực ước mơ huyền thoại và đơn sơ lớn
lao về con người đi trên mặt nước. Sau mấy ngàn năm lướt trên sông biển,
con tàu vẫn còn là điều khiến người ta ngạc nhiên: nó sản sinh ra những
ham muốn, những khát vọng, những mơ mộng: trẻ em trong trò chơi hay
những người lao động bị mê hoặc bởi các chuyến du hành đường biển, tất
cả đều nhìn thấy ở đấy chính cái công cụ của sự giải phóng, việc thực hiện
luôn luôn kỳ lạ một vấn đề mà lương tri không giải thích nổi: đó là đi trên
mặt nước. Lũ lụt lại tung chủ đề ấy lên, đưa đến cho nó một khung cảnh lôi
cuốn là phố xá của mọi ngày: người ta đi bằng tàu đến hiệu bán tạp hoá,
