Một người thợ dễ thương
BỘ PHIM Trên các bến cảng của Kazan là một thí dụ tốt về huyễn
hoặc. Chắc ai cũng biết, phim nói về một công nhân bốc dỡ nào đó biếng
nhác và hơi cục cằn (Marlon Brando), lương tâm dần dần thức tỉnh nhờ
Tình yêu và Giáo hội (trong vai một linh mục xung kích kiểu spellman
).
Vì sự thức tỉnh ấy trùng thời gian với việc loại bỏ một công đoàn gian lậu,
trái phép và dường như thúc đẩy các công nhân bốc dỡ chống lại vài nhân
vật trong số những kẻ bóc lột họ, nên có những người tự hỏi phải chăng đấy
là bộ phim dũng cảm, một bộ phim “cánh tả” nhằm phơi bày cho công
chúng Mỹ thấy vấn đề thợ thuyền.
Thực ra, một lần nữa đó lại là liều vac-xin sự thật mà tôi đã chỉ ra cơ
chế hết sức hiện đại của nó trong những bộ phim Mỹ khác: người ta lái
chức năng bóc lột của giới các ông chủ lớn vào một nhóm nhỏ những tên
găng-xtơ, và bằng cách thú nhận điều tệ hại cỏn con coi như một cái mụn
bé tí teo và khó chịu ấy, người ta đánh lạc hướng điều tệ hại thật sự, người
ta tránh không nêu tên nó ra, người ta phù phép cho nó.
Tuy nhiên chỉ cần miêu tả khách quan các “vai” trong bộ phim của
Kazan là đủ vạch ra không cãi vào đâu được thực chất huyễn hoặc của nó:
giai cấp vô sản ở đây gồm một nhóm những con người yếu đuối, còng lưng
dưới ách nô dịch mà họ thấy rõ nhưng không có dũng cảm để lay chuyển;
Nhà nước (tư bản chủ nghĩa) đồng nhất với Công lý tuyệt đối là nơi duy
nhất có thể trông chờ để chống lại tội ác và sự bóc lột: nếu người công nhân
đến được tới tận Nhà nước, tới tận cảnh sát và những ban điều tra của Nhà
nước thì anh ta thoát nạn. Còn Giáo hội, dưới dáng dấp của một chủ nghĩa
hiện đại con-đã-gặp-ta-chưa, chẳng qua chỉ là một thế lực trung gian giữa
giữa nỗi cùng cực cơ hữu của người công nhân và quyền lực cha chú của
Nhà nước-ông chủ. Và thế là cuối cùng, cả cái chứng ngứa ngáy công lý và
ý thức vặt vãnh ấy đều dịu đi hết sức nhanh chóng, được giải quyết trong sự
ổn định vững chắc của một trật tự tốt lành, là nơi các công nhân làm việc,
