Mấy câu nói của ông Poujade
TÍNH nội tại là thứ mà giai cấp tiểu tư sản tôn trọng nhất ở trên đời:
giai cấp ấy ưa thích mọi hiện tượng diễn ra trọn vẹn trong khuôn khổ nội tại
theo cơ chế có đi có lại đơn giản, nghĩa là mọi hiện tượng được đáp trả
đúng theo nghĩa đen. Ngôn ngữ, với các hình thái của nó, kể cả cú pháp của
nó, phải làm cho người ta tin vào đạo lý đập lại kia. Chẳng hạn, ông
Poujade
bảo ông Edgar Faure
: “Ngài nhận trách nhiệm về sự đoạn tuyệt,
ngài sẽ phải chịu các hậu quả”, và thế là cái vô cùng tận của thế giới bị gạt
bỏ, tất cả thu về một thể chế ngắn ngủi, nhưng đầy ắp, không rò rỉ, thể chế
thanh toán. Không kể nội dung của câu nói ấy, ngay sự cân bằng về cú
pháp, sự khẳng định quy luật chẳng việc gì xảy ra mà không có hậu quả
tương đương, và mọi hành vi của con người đều dứt khoát kéo theo hậu
quả, tóm lại cả một phương trình toán học làm yên lòng anh tiểu tư sản, tạo
cho anh ta một thế giới theo kích thước thương mại của mình.
Phép tu từ ăn miếng trả miếng ấy có các hình thái riêng biệt của nó, tất
cả đều ở dạng đẳng thức. Không những mọi công kích đều phải được gạt bỏ
bằng sự đe doạ, mà ngay cả mọi hành vi cũng phải được ngăn chặn. Niềm
kiêu hãnh “không để bị lừa” chẳng qua chỉ là tập tục tôn trọng thể chế tính
toán theo đó ngăn chặn tức là huỷ bỏ (“Lẽ ra họ cũng đã phải nói với ông
rằng muốn chơi tôi cái cú của Marcellin Albert
, thì đừng có mà tin vào
toan tính ấy”). Như vậy, rút gọn thế giới vào một đẳng thức thuần tuý, quy
tắc tuân thủ những tương quan về lượng giữa các hành vi của con người, là
các trạng thái hoan hỉ ăn miếng phải trả miếng, trong trường hợp quật lại
hay trong trường hợp ngăn chặn, đều là khép kín thế giới trong bản thân nó
và gây ra nỗi sung sướng; vì vậy người ta huênh hoang về lối kế toán tinh
thần ấy cũng là lẽ bình thường: lề lối tiểu tư sản là né tránh những giá trị về
chất, là đem ngay sự cân bằng của các đẳng thức (ăn miếng trả miếng, kết
quả đánh đổi nguyên nhân, hàng hoá đánh đổi tiền bạc, tiền trao cháo múc
v.v.) để chống lại sự tiến triển.
