như ruồi ấy, nhưng y không muốn cho tên kia có thể ngờ đến việc đó. Khi
xe đã ra đến cuối làng, y gọi một người nông dân đầu tiên y gặp, vai mang
một tấm ván nặng mới nhặt được trên đường cái như một con kiến không
biết mệt.
- Này lão già, đến ấp Pliuskin thì đi lối nào, nếu không muốn đi qua trước
mặt nhà chủ của lão?
Câu hỏi hình như làm người mujik lúng túng.
- Không biết à?
- Thật tình là không, thưa ngài ạ.
- Vô lý! Đã hai thứ tóc thế kia mà chưa biết Pliuskin, cái lão keo kiệt, cho
nông phu ăn đói ấy à?
- À! Cái lão vá đụp, lão vá đụp! Người nhà quê kêu lên và thêm vào chữ vá
đụp một thực danh từ rất ý vị, nhưng không ai dùng trong giới thượng lưu,
mà vì thế cho nên chúng tôi không nhắc lại đây. Cái tiếng ấy chắc là rất tài
tình, vì sau khi người mujik đã mất hút từ lâu rồi, Tsitsikôp vẫn còn cười ở
trong xe.
Dân Nga có những tiếng gọi thật là ốc sạo. Họ mà đặt cho ai một cái biệt
hiệu, thì người ấy lưu truyền nó lại cho con cháu, mang nó theo suốt cả đời,
đến Pêterbua, đến tận cùng thế giới. Dù có đánh lộn sòng, có làm bộ ra
người quí phái, có thuê những gia hệ học giả {
Người chuyên làm gia hệ,
ghi các thế hệ ông bà, tổ tiên của một gia đình với chức tước, danh vị để
nêu lên nguồn gốc quí tộc
} gán cho mình một dòng dõi vương công, thì
cũng đến toi công, toi của mà thôi: cái biệt hiệu, như một con quạ gan lì, cứ
rán hết gân, hết sức mà quạ quạ và tố cáo lai lịch của mình là quạ.
Như một cách ngôn viết trên giấy trắng mực đen, một câu nghĩ sâu, nói rõ
không thể nào dùng rìu mà đẵn xuống được. Và tế nhị biết bao, mãnh liệt
biết bao tất cả những gì, từ những chốn sâu thẳm của nước Nga mà ra, từ
nơi mà giống nòi còn thuần khiết không pha lẫn Đức, Phần Lan hay những
gì khác, nơi ngự trị của trí tuệ Nga linh hoạt, táo bạo, tươi như mới ra đời;
cái trí tuệ không có sẵn lời nói trong túi, không ấp ủ từng tiếng nói như gà
mái ấp con; mà đem gán cho anh một chữ, chỉ một lần thôi, nhưng mà anh
phải mang như một tấm hộ chiếu suốt cả đời; không cần phải thêm vào
