Tsitsikôp đứng sững trước mặt Pliuskin mấy phút liền, mà lão cũng lặng
thinh. Kinh ngạc vì quang cảnh dị kỳ của ngôi nhà và của người chủ, y
chẳng biết nói năng làm sao để gợi chuyện, chẳng biết dùng lời lẽ thế nào
để cắt nghĩa lý do của việc đến thăm. Y sắp nói với Pliuskin là tiếng tăm về
đức hạnh của lão đã thúc giục y phải thân hành đến tỏ lòng tôn kính chính
đáng với lão, nhưng một lần nữa, liếc thấy cái cảnh chợ trời bán đồ cũ của
gian phòng, y bèn nghĩ nên thay chữ đức hạnh bằng mấy chữ ngăn nắp và
cần kiệm thì hơn. Y liền chữa lại ngay và nói rằng đã được nghe thiên hạ ca
tụng tinh thần cần kiệm và tài quản lý gia sản khéo léo của lão, nên y thấy
phải đích thân đến tỏ lòng cung kính. Đáng lẽ y có thể kể ra một duyên cớ
khác, khéo hơn, nhưng lúc bấy giờ y chẳng kiếm ra được cái gì nữa cả.
Để đáp lại, Pliuskin lầu bầu, - tôi không nói là giữa hai hàm răng, vì lão
chẳng còn có răng nữa, - mà là giữa đôi môi, mấy tiếng nghe không rõ,
nhưng mà chắc là muốn nói: “- Quỷ bắt anh đi, cả anh lẫn lòng cung kính
của anh!”. Nhưng mà ở nước ta, tục trọng khách đã thành ra những đạo luật
có uy quyền đến nỗi chính một tay keo kiệt cũng không dám vi phạm. Vì
vậy lão nói thêm và rõ ràng hơn: - Ông ngồi đây, mời ông. Tôi không tiếp
khách đã từ lâu lắm và thú thật là không thấy cần phải có khách. Thật là cái
tục lệ chết tiệt! Phải bỏ hết công việc, rồi lại còn phải cho ngựa của các
ngài ấy ăn cỏ khô! Tôi ăn chiều đã lâu rồi, bếp lại bé và thấp; cái lò đã đổ
nát; đánh liều mà đun lên thì có thể đốt cháy cả nhà.
Tsitsikôp nghĩ thầm: “- Tuyệt quá! May mà mình đã xơi ở nhà Xôbakiêvits
cái bánh hấp pho mát và miếng thịt cừu!”
- Và ông thử nghĩ rằng tôi chẳng còn lấy một nắm cỏ khô nào nữa, Pliuskin
nói tiếp. Vả lại, làm sao mà tôi lại không lâm vào cảnh này được kia chứ?
Đất thì tôi chỉ có một miếng tồi tàn, nông dân thì đều khoanh tay không
chịu làm, chỉ nghĩ đến chè chén… Ông cũng thấy là tôi về già, họ làm cho
tôi thì đến phải vác bị đi ăn xin mất.
- Người ta vẫn bảo tôi là cụ có hơn nghìn nông phu, Tsitsikôp khẽ nhắc như
