ấy mà bẹp gí như cái bánh đa. Ngoài cái thói đọc sách cuồng nhiệt ấy ra,
hắn còn hai thói quen đặc biệt nữa là để nguyên cả quần áo mà ngủ và phát
ra khắp nơi cái mùi cố hữu, mùi mồ hôi của vật hấp hơi; hắn chỉ cần dọn
chỗ ngủ đến nơi nào, - dù là một cái buồng bỏ không, - mang cái bành tô và
quần áo của hắn đến là tức khắc người ta tưởng rằng cái buồng đã có người
ở từ mười năm rồi. Khi ngủ dậy, hít không khí, thì dù có là con người tế
nhị, Tsitsikôp cũng phải cau mày, lắc đầu và nói “- lắm mồ hôi quá, cậu ạ.
Đi tắm đi, quỷ sứ”. Để khỏi trả lời, Pêtruska làm ra vẻ đang chăm chú vào
một việc gì cần kíp; cầm lấy cái bàn chải, hắn tiến về phía bộ lễ phục của
chủ hay vớ được đồ vật gì là xếp xếp, dọn dọn. Trong lúc ấy thì hắn nghĩ
gì? Có lẽ hắn tự nhủ: “- Ông có khỏe thì cứ mà nói cái chuyện ấy mãi
đi!...”. Thật tình thì cũng khó mà biết được một đầy tớ nghĩ gì khi bị chủ
mắng.
Đấy là tất cả những gì có thể nói về Pêtruska trong lúc này. Còn gã xà ích
Xêlifan thì lại là một con người khác hẳn. Nhưng, kinh nghiệm cho biết
rằng những tầng lớp thấp kém thường chẳng gợi được thích thú gì, nên tác
giả ngần ngại không dám bắt bạn đọc phải lưu ý đến những nhân vật hèn
mọn như vậy. Người Nga là như thế: họ khao khát được làm quen với bất
cứ ai cao hơn họ, dù chỉ là một cấp và thích những quan hệ qua quít với các
bá tước hay công tước hơn là lạc thú của một tình bạn thâm giao. Tác giả
cũng lấy làm lo ngại cả cho nhân vật chính của mình, một viên tư vấn bộ
bình thường mà thôi. Các tư vấn viên thì có lẽ muốn làm quen với y; nhưng
các triều thần, cấp tướng {
Tư vấn viên là chức quan văn bậc thứ bảy dưới
chức của Tsitsikôp là tư vấn bộ một bậc, còn triều thần cấp tướng là từ
chức thiếu tướng bên quan võ và tư vấn quốc gia bên quan văn trở lên
nghĩa là những chức quan bậc thứ năm, trên Tsitsikôp một bậc
} thì chắc
chỉ nhìn y bằng một cái khinh khỉnh như con người ta lúc kiêu ngạo thường
đoái nhìn kẻ cấp dưới; hay là, tệ hơn nữa, chẳng thèm để ý đến y chút nào
cả và làm cho tác giả thất vọng vô cùng. Dù hai cách có thể xảy ra như vậy
đều có khó chịu đến đâu đi nữa, chúng ta cũng phải quay về với nhân vật
chính của chúng ta.
Vậy là, hôm trước đã ra lệnh cho hai nô bộc, hôm sau y dậy lúc tinh mơ,
