V. cách chỗ chúng tôi khoảng hai mươi cây số. Vào năm 1917, hai mươi
cây số đã là cả một thế giới, nhất là vào mùa đông, nhất là với cuộc chiến
chưa đến hồi kết thúc này. Cuộc chiến đó đã mang đến cho chúng tôi tiếng
kinh động của xe tải, xe kiến an và khói mịt mù hôi thối cũng như hàng
ngàn tiếng nổ rền vang vì chiến sự không xa, dù rằng từ chỗ chúng tôi, đó
cũng chỉ như một con quỷ vô hình, một vùng trời khuất lấp.
Người ta gọi Destinat bằng nhiều cách khác nhau, tuỳ vùng và tuỳ người.
Ở nhà tù V., hầu hết mọi người mệnh danh cho ông là Tên Uống máu.
Trong xà lim, thậm chí tôi đă thấy một bức vẽ hình con dao trên một cánh
cửa lớn bằng gỗ sồi có vẽ chân dung ông ấy. Bức vẽ khá giống nữa là khác.
Phải nói rằng nghệ nhân đă tha hồ ngắm nhìn khuôn mẫu trong suốt mười
lăm ngày hầu tòa.
Còn chúng tôi, khi gặp Pierre-Ange Destinat trên phố, chúng tôi gọi ông
là “Ông kiểm sát trưởng”. Đàn ông thì ngả mũ chào còn những người phụ
nữ thân phận thấp hèn thì co gối. Những người phụ nữ khác, những người
có địa vị cao sang, những người thuộc thế giới của ông ấy thì khẽ cúi đầu
như những con chim nhỏ uống nước trong máng. Tất thảy điều đó không
đụng chạm đến ông ta là mấy. Ông ta không trả lời, hoặc kiệm lời đến nỗi
phải nhìn vào bốn ống nhòm lau chùi cẩn thận thì may ra thấy đôi môi ông
mấp máy. Đó không phải là sự khinh người như phần lớn mọi người hằng
tưởng, tôi cho rằng đó đơn giản chỉ là sự dửng dưng.
Dù sao chăng nữa, có một người trẻ tuổi gần như hiểu ông ta hoàn toàn,
một cô gái trẻ, tôi sẽ nói về cô ấy sau. Cô gái trẻ này, và chỉ cô ta thôi,
mệnh danh cho ông ta là Nỗi Buồn. Có thể vì cô ta mà tất cả đã xảy ra
nhưng cô ta chưa bao giờ mảy may biết gì.
Một kiểm sát trưởng vào đầu thế kỷ là một người to tát lắm. Và rồi vào
thời buổi chiến tranh, khi chỉ một loạt đạn đủ kết liễu một đoàn người gồm
những tay khoẻ mạnh hoạt bát sẵn sàng làm mọi thứ, yêu cầu tử hình một
