Và rồi một ngày, tôi nhận được một bức thư. Ai chả biết khi nào thì thư
từ lên tiếng. Không ai biết tại sao chúng không bao giờ đến, tại sao chúng
mất nhiều thời gian để đến vậy. Có thể anh hạ sĩ trẻ tuổi ngày nào cũng viết
thư cho Lysia Verhareine thì sao? Có thể thư của anh ta viết đang quanh
quẩn đâu đó, đang lòng vòng lèo vèo, đang đi qua những nơi hang cùng
ngõ hẻm hay trên mê lộ trong khi mà cả hai đã chết từ lâu rồi.
Bức thư mà bây giờ tôi đang nói đã được gửi từ Rennes, ngày 23 tháng 3
năm 1919. Nó đã mất 10 năm để đến nơi. 10 năm để đi qua nước Pháp.
Một đồng nghiệp đã gửi bức thư đó cho tôi. Anh ấy không quen biết gì
tôi và tôi cũng không quen biết gì anh ấy. Chắc anh ấy đã gửi cùng bức thư
đó cho tất cả những ai như tôi, những người đang ngủ gà ngủ gật trong
những thành phố nhỏ, gần cái gọi là chiến trường trong cuộc chiến tranh
đó.
Mong muốn của Alfred Vignot - vì đó là tên của anh ấy - đó là lần ra dấu
vết của một thanh niên mà từ năm 1916 anh đã mất liên lạc. Người ta
thường nhận được những thỉnh cầu như thế từ phía các tòa thị chính, các
gia đình, các cảnh sát hiến binh. Chiến tranh đã là một nồi canh thập cẩm,
hàng trăm người đã bị nhào trộn trong đó. Một số người đã chết, một số
khác đã sống sót. Một số đã trở về nhà, một số khác đã muốn làm lại cuộc
đời mà không ai biết chẳng ai hay. Cuộc tàn sát vĩ đại đó đã không chỉ cày
xéo thể chất và tinh thần ; nó cũng đã cho phép một thiểu số người tự cho
mình đã mất tích để sống thật xa nơi chôn nhau cắt rốn của họ. Kẻ có khả
năng chứng minh rằng họ còn sống thật là láu cá. Hơn nữa, hồi đó việc thay
tên đổi họ dễ như trở bàn tay. Số những thanh niên không cần đến họ tên
hay giấy tờ tuỳ thân có thể lên đến gần một triệu rưỡi người: tha hồ lựa
chọn! Như thế, bọn đểu cáng lại có cơ hội thể hiện mình lần nữa một cách
sạch sẽ, tinh tươm, tránh xa những nơi những chỗ đã từng chứng kiến bọn
họ bẩn thỉu.
