khi nhìn thấy những cảnh tượng mà người ta thông báo trước với tôi
quá nhiều: bởi vì con người không thể và bản thân tạo hóa khó có thể
vượt được sự phong phú trong trí tưởng tượng của tôi.
Theo cung cách tiếp đãi của tất cả những người mà tôi mang thư
đến, tôi ngỡ thời vận của mình đã thành. Người mà tôi được gửi gắm
nhiều nhất, và chiều chuộng tôi ít nhất, là ông De Surbeck, đã rút khỏi
quân ngũ và sống như triết gia tại Bagneux, tôi đến đó thăm ông nhiều
lần, và không bao giờ ông mời tôi lấy một cốc nước. Tôi được bà De
Merveilleux, chị dâu của ông De Merveilleux phiên dịch, và người
cháu trai của ông, sĩ quan vệ binh, ân cần hơn: không những bà mẹ và
người con tiếp đãi tôi tử tế, mà còn mời tôi ăn cùng, tôi thường lợi
dụng điều này trong thời gian ở Paris. Bà De Merveilleux có vẻ đã
từng xinh đẹp; tóc bà đen óng, và uốn cong cong hai bên thái dương,
theo kiểu xưa. Ở bà vẫn còn lại thứ không hề tiêu vong cùng duyên
sắc, một tư chất rất dễ thương. Bà có vẻ mến tư chất của tôi, và làm
mọi việc có thể để giúp đỡ tôi; nhưng chẳng ai trợ lực cho bà, và
chẳng bao lâu tôi tỉnh ngộ về tất cả mối quan tâm lớn lao mà mọi
người có vẻ dành cho mình. Tuy nhiên cần phải thừa nhận giá trị của
người Pháp: họ không ra sức thề ước nhiều như thiên hạ nói, và những
điều họ thề ước hầu như bao giờ cũng chân thành; nhưng họ có một
cách tỏ ra quan tâm đến bạn nó làm người ta bị lầm nhiều hơn là các
lời lẽ. Những lời khen thô thiển của người Thụy Sĩ chỉ đánh lừa được
kẻ ngu: cung cách của người Pháp hấp dẫn hơn chính ở chỗ chúng
giản dị hơn; ta cứ tưởng họ không nói với ta tất cả những gì họ muốn
làm, để khiến ta ngạc nhiên một cách dễ chịu hơn. Tôi còn nói hơn
thế: họ không hề giả dối trong những sự biểu lộ của họ; bản tính họ
hay giúp đỡ, nhân văn, thiện ý, thậm chí chân thực hơn bất kỳ dân tộc
nào khác, dù thiên hạ nói gì đi nữa; nhưng họ nhẹ dạ và hay thay đổi.
Quả thực họ có tình cảm mà họ bày tỏ với bạn, nhưng tình cảm ấy ra
đi như nó đã đến. Trong khi nói với bạn, họ chỉ nghĩ đến bạn; không
