Quyển Năm
T
heo tôi nghĩ, thì tôi đến Chambéry vào năm 1732, như tôi vừa
nói, và bắt đầu làm nhân viên địa chính phục vụ nhà vua. Tôi đã quá
hai mươi, gần hai mươi mốt tuổi. Đối với lứa tuổi, tôi khá phát triển về
phương diện trí tuệ, nhưng óc xét đoán không mấy phát triển, và tôi rất
cần những bàn tay dìu dắt bỗng nhiên có được để học cách cư xử: bởi
vài năm kinh nghiệm còn chưa thể chữa khỏi triệt để cho tôi những ảo
ảnh lãng mạn, và bất chấp mọi nỗi khốn khổ từng phải chịu, tôi ít hiểu
biết về xã hội và con người cứ y như chưa vất vả để có được những
kiến thức đó.
Tôi ở nhà mình, tức là ở nhà Má; nhưng tôi không thấy lại căn
phòng Annecy của mình, chẳng còn vườn, chẳng còn suối, chẳng còn
phong cảnh. Ngôi nhà Má ở âm u và buồn, còn phòng của tôi là căn
phòng âm u nhất và buồn nhất trong nhà. Một bức tường làm quang
cảnh, một ngõ cụt làm đường phố, ít không khí, ít ánh sáng, ít không
gian, dế, chuột, những tấm ván mục; tất cả những thứ đó không tạo
nên một nơi ở thú vị. Nhưng tôi ở nhà Má, gần bên bà; liên miên trong
nơi làm việc hay trong phòng của bà, tôi ít nhận ra sự xấu xí của
phòng mình; tôi không có thì giờ mơ màng tại đó. Việc bà cố ý định
cư tại Chambéry để ở ngôi nhà xấu này sẽ có vẻ kỳ quái: chính điều ấy
là một hành vi khôn khéo mà tôi không được làm thinh. Bà đến Turin
mà trong lòng chẳng thích, cảm thấy rõ là sau những cuộc biến động
chỉ vừa mới xảy ra, và trong tình trạng triều đình còn xôn xao rối loạn,
không phải lúc để xuất hiện tại đó. Tuy nhiên công việc đòi hỏi bà
phải ló mặt; bà sợ bị quên hoặc bị làm hại. Đặc biệt bà biết rằng bá
