Mặc dù các phép tính của chúng tôi không cần đến một toán học
thật cao cấp, nhưng cũng cần đủ để đôi khi tôi bị lúng túng. Nhằm
khắc phục khó khăn này, tôi mua các sách toán, và tôi học toán tốt, vì
học một mình. Toán học thực hành mở rộng hơn ta nghĩ khi ta muốn
đưa vào đó tính chính xác nghiêm ngặt, có những phép tính dài cực
kỳ, mà giữa chừng tôi đã thấy những nhà trắc địa giỏi đôi khi cũng bị
lầm lẫn. Suy tư kết hợp với thói quen đem lại những ý tưởng rõ ràng,
và khi ấy ta tìm ra những phương pháp rút gọn, mà phát kiến làm cho
lòng tự tôn vui thích, mà tính đúng đắn làm cho trí não thỏa mãn, và
khiến ta thích thú thực hiện một công việc bản thân nó khô khan vô vị.
Tôi đắm mình vào đó đến mức chẳng một vấn đề nào giải quyết chỉ
bằng các con số khiến được tôi lúng túng, và giờ đây khi tất cả những
gì tôi từng biết đang ngày ngày mờ xóa dần trong trí nhớ, tri thức này
vẫn còn lại từng phần sau ba mươi năm gián đoạn. Cách đây vài hôm
trong một chuyến đi đến Davenport, tại gia đình chủ nhà, nhân chứng
kiến buổi học toán của các con ông, tôi đã làm rất đúng, với một niềm
vui thích lạ lùng, một trong những phép toán phức hợp nhất. Trong khi
đặt các con số, tôi thấy dường như mình còn đang ở Chambéry, trong
những ngày hạnh phúc. Đó là trở lại dĩ vãng xa xôi.
Việc tô màu bản đồ của các nhà trắc địa cũng khiến cho tôi lại
ham thích vẽ. Tôi mua màu, và tôi bắt đầu vẽ hoa và phong cảnh.
Đáng tiếc là tôi ít có tài về nghệ thuật này; ý hướng thì hoàn toàn
chuyên chú. Tôi có thể ở giữa những bút chì bút vẽ hàng mấy tháng
liền không ra ngoài. Thấy tôi thành quá gắn bó với công việc này, mọi
người buộc phải dứt tôi ra khỏi nó. Sự thể cũng như vậy với tất cả
những sở thích mà tôi bắt đầu theo đuổi; chúng tăng tiến, trở thành
đam mê, và chẳng bao lâu tôi không còn nhìn thấy gì trên đời ngoài
trò vui mà mình đang bận tâm. Tuổi tác đã không chữa khỏi cho tôi tật
xấu ấy, thậm chí không làm nó giảm bớt, và giờ đây đang viết những
điều này, tôi lại như một lão già lẩm cẩm mê say một môn học khác vô
