D’Holbach về chuyện này. Biến cố đau buồn đó khiến tôi quên đi mọi
sai trái của anh, và khi tôi trở về từ Genève, còn anh cũng trở về từ
một chuyến du ngoạn quanh nước Pháp, để khuây khỏa, cùng với
Grimm và các bạn khác, tôi đến thăm anh, và tiếp tục cho tới khi tôi
về ở Ermitage. Khi mọi người trong phe nhóm của anh biết rằng bà
D’Épinay mà khi ấy anh chưa giao du, đang chuẩn bị cho tôi một chỗ
ở tại đó, thì những lời châm chọc tới tấp nhằm vào tôi, với lý do là tôi
cần sự tung hô và những trò du hí của thành phố nên sẽ chẳng chịu nổi
tình trạng cô độc chỉ trong mười lăm ngày. Cảm nhận được mình như
thế nào, tôi cứ để cho nói, và cứ tiến hành việc mình. D’Holbach cũng
giúp tôi thu xếp
được cho ông lão Le Vasseur, đã ngoại tám mươi, mà
bà vợ, cảm thấy phải gánh vác quá nặng, không ngừng xin tôi gỡ đi
giùm, ông cụ được đưa vào một nhà từ thiện, tuổi tác và nỗi tiếc nhớ
phải xa gia đình khiến ông chết gần như ngay sau khi đến đó. Vợ ông
và những người con khác ít thương tiếc ông. Nhưng Thérèse, rất yêu
mến ông, không bao giờ nguôi khuây vì mất cha, vì đã để cho cha gần
tới cõi như vậy mà lại đi chết ở xa mình.
Gần như cũng thời gian này tôi có một vị khách mà tôi chẳng
mấy chờ đợi, mặc dù đó là người quen cũ từ xa xưa. Tôi đang nói đến
anh bạn Venture, một hôm đột nhiên đến, khi tôi chẳng hề nghĩ tới
điều này. Anh như một con người khác. Sao tôi thấy anh thay đổi đến
thế! Thay vì cái duyên xưa kia, tôi chỉ thấy một vẻ bợm bãi nó ngăn
cản tôi tay bắt mặt mừng với anh. Hoặc mắt tôi không còn như cũ,
hoặc sự bê tha trụy lạc đã làm trí óc anh u mê đần độn đi, hoặc toàn bộ
vẻ huy hoàng ban đầu chỉ dựa vào tuổi trẻ, mà anh chẳng còn nữa. Tôi
gặp anh gần như thờ ơ, và chúng tôi chia tay khá lạnh nhạt. Nhưng khi
anh đi rồi, hồi ức về những quan hệ xưa giữa chúng tôi khiến tôi nhớ
lại vô cùng sống động những năm tháng tuổi xuân, cống hiến một cách
thật ngọt ngào, thật ngoan hiền cho người phụ nữ thánh thiện giờ đây
cũng đổi khác chẳng kém gì anh, những mẩu chuyện nho nhỏ của thời
