buộc phải dừng bước nhiều lần để thở và lấy lại bình tĩnh, có phải nỗi
sợ không được sự cứu giúp mà mình cần khiến tôi bối rối đến mức ấy?
Ở tuổi của tôi, nỗi sợ chết đói có gây lo hãi như vậy không? Không,
không; tôi xin nói một cách chân thành bao nhiêu thì cũng tự hào bấy
nhiêu, không một thời kỳ nào trong đời tôi mà lợi lộc hay cảnh bần
cùng khiến được tôi hoan hỉ hay thắt lòng. Trong một cuộc đời trắc trở
và đáng nhớ vì những thăng trầm của nó, nhiều khi không miếng ăn
không chốn nương thân, tôi luôn nhìn sự giàu có và sự khốn khổ theo
cùng một cách. Khi cần, chắc tôi có thể ăn xin hay ăn cắp như ai khác,
nhưng không bối rối vì phải đến nông nỗi ấy. Ít người từng than vãn
nhiều như tôi, ít người từng khóc nhiều như tôi trong đời; nhưng
không bao giờ cảnh nghèo hay nỗi sợ rơi vào cảnh nghèo làm tôi thốt
ra một tiếng thở dài cũng như rỏ một giọt nước mắt. Trước thử thách
của giàu sang, tâm hồn tôi chỉ biết những điều tốt lành thực sự và
những tai họa thực sự, là những tốt lành và tai họa không phụ thuộc
giàu sang; và chính khi không thiếu chút gì về những thứ cần dùng thì
tôi lại cảm thấy mình là kẻ bất hạnh nhất trong những con người.
Tôi vừa xuất hiện trước mắt bà De Warens là thái độ của bà khiến
tôi an lòng ngay. Tôi rùng mình khi nghe thấy âm thanh đầu tiên của
tiếng nói bà; tôi lao đến quỳ dưới chân bà, và trong những cảm kích
của nỗi vui mừng mãnh liệt nhất, tôi không rời môi khỏi bàn tay bà.
Về phần bà, chẳng hiểu bà đã biết tin tức của tôi hay chưa; nhưng tôi
thấy trên mặt bà ít vẻ ngạc nhiên, và không thấy một vẻ buồn phiền
nào. “Em bé tội nghiệp, bà bảo tôi bằng một giọng ngọt ngào, vậy lại
là em đó ư? Ta đã biết rõ là em còn quá ít tuổi đối với cuộc lữ hành ấy;
ta rất mừng là ít ra nó đã không diễn tiến xấu như ta từng lo sợ.” Sau
đó bà bảo tôi kể lại câu chuyện của tôi, chuyện không dài, và tôi kể lại
rất trung thành, tuy thế cũng lược bỏ vài mục, nhưng không nể nang
bản thân cũng không biện giải cho bản thân.
Vấn đề chỗ ở của tôi được đặt ra. Bà hỏi ý kiến chị hầu phòng
của bà. Tôi không dám thở trong khi mọi người bàn bạc; nhưng khi
