khắp phố phường, và có lẽ ai ai cũng còn nhớ, với những lời ca xưa
kia rất quen thuộc:
Trớ trêu thay!
Bất công thay!
Sao! Ciarice của anh
Phản bội tình anh! v.v.
Venture đã dạy tôi điệu nhạc ấy ở bè trầm với những lời nhớp
nhúa khác, tôi đã nhớ điệu nhạc nhờ những lời này. Vậy là tôi đưa vào
phần kết bản nhạc của tôi điệu menuet ấy và bè trầm của nó, bỏ lời đi,
và coi như do mình sáng tác, kiên quyết như thể mình nói với cư dân
trên Mặt Trăng.
Mọi người tập hợp để diễn tấu nhạc khúc của tôi. Tôi giảng giải
cho mỗi người tính chất của nhịp điệu, cách diễn tấu, sự chuyển dẫn
các phần các giọng; tôi rất bận rộn. Mọi người lên dây, hiệp âm trong
dăm sáu phút, đối với tôi như dăm sáu thế kỷ. Cuối cùng tất cả đã sẵn
sàng, tôi gõ một cuộn giấy đẹp lên giá nhạc trưởng của mình dăm sáu
tiếng hiệu lệnh Hãy chú ý, mọi người im lặng. Tôi trang trọng đánh
nhịp; mọi người bắt đầu... Không, từ khi có nhạc kịch Pháp, cả đời
người ta chưa từng nghe một sự om sòm như vậy. Dù mọi người có
thể nghĩ thế nào về tài năng tôi mạo nhận, song kết quả còn tệ hại hơn
tất cả những gì mà họ dường như chờ đợi. Các nhạc công cười ngất;
thính giả mở to mắt và những muốn bịt kín tai lại; nhưng không có
cách gì. Các nhà hòa tấu tàn ác của tôi, muốn vui đùa, cò cử đến thủng
màng nhĩ một người mù. Tôi kiên trì tiếp tục, quả thật mồ hôi ròng
ròng, nhưng bị nỗi hổ thẹn giữ lại, không dám bỏ chạy và mặc kệ mọi
sự tại đó. Để an ủi tôi, xung quanh mình tôi nghe thấy cử tọa nói vào
tai nhau, hoặc vào tai tôi thì đúng hơn, người này bảo; chẳng có cái gì
chịu được ở đó; người khác bảo: Nhạc gì mà điên khùng! Người khác:
Ầm ĩ dữ chưa! Jean-Jacques tội nghiệp, trong thời điểm ác nghiệt ấy
cậu chẳng mấy hy vọng là một ngày kia trước mặt nhà vua Pháp và
