nổi một nốt nào, và sau đó ả chơi ác hát lên trước mặt thầy giáo, để chỉ
cho thầy cái đó diễn tấu như thế nào. Tôi rất không đủ trình độ nhìn
qua là đọc được một điệu nhạc, thành thử, trong buổi hòa nhạc xuất
sắc tôi đã kể, tôi không thể theo dõi được lấy một lát sự diễn tấu để
biết người ta có chơi đúng hay không những gì tôi có trước mắt, và do
chính tôi soạn.
Giữa bao nhiêu sự nhục nhã như vậy, tôi có những niềm an ủi
thật êm dịu ở các tin tức thỉnh thoảng nhận được từ hai cô bạn khả ái.
Tôi luôn tìm thấy ở nữ giới một hiệu năng an ủi lớn lao; và không gì
làm dịu những buồn khổ của tôi trong cảnh thất thế bằng việc cảm
thấy một con người dễ thương quan tâm đến chuyện này. Tuy nhiên
chẳng bao lâu sau đó sự trao đổi thư từ ngừng, và không bao giờ nối
lại; nhưng đó là lỗi của tôi. Trong khi thay đổi nơi ở, tôi sơ ý không
cho họ địa chỉ; và, buộc phải nghĩ liên miên về bản thân mình, chẳng
bao lâu tôi hoàn toàn quên họ.
Đã lâu tôi không nói đến Má tội nghiệp của tôi, nhưng nếu mọi
người tưởng rằng tôi cũng quên bà, thì mọi người rất nhầm. Tôi không
ngừng nghĩ đến bà, và không ngừng ao ước tìm lại được bà, không chỉ
vì nhu cầu sinh kế, mà vì nhu cầu của con tim nhiều hơn. Mối gắn bó
của tôi đối với bà, tuy mãnh liệt, tuy thắm thiết, chẳng ngăn tôi yêu
những người khác; nhưng không phải cùng một kiểu. Tất cả đều được
tôi thương mến vì duyên sắc của họ; nhưng ở những người khác niềm
thương mến ấy duy nhất dựa vào duyên sắc, và có lẽ chẳng tồn tại
được sau khi những duyên sắc ấy mất đi; trong khi Má có thể già đi
xấu đi mà tôi chẳng hề yêu má kém tha thiết. Con tim tôi đã chuyển di
trọn vẹn sang con người của bà niềm tôn sùng mới đầu dành cho nhan
sắc của bà; và dù bà thay đổi như thế nào, miễn rằng đó vẫn là bà, thì
tình cảm của tôi không thể thay đổi. Tôi biết rõ là tôi phải hàm ơn bà;
nhưng, quả thật, tôi không nghĩ đến điều đó. Dù bà làm gì hay không
làm gì cho tôi, thì sự thể vẫn như vậy. Tôi không yêu bà vì bổn phận,
