trường hợp tế nhị, và mọi người sẽ thấy sự ôn hòa ấy có đôi chút giá
trị, ít ra tôi nghĩ vậy.
Nhưng tôi còn chưa ở trạng thái bồng bột xao xuyến đầu tiên của
lòng ái quốc mà Genève vũ trang kích thích trong tim tôi. Mọi người
sẽ thấy tôi xa trạng thái đó đến chừng nào qua một sự kiện rất nghiêm
trọng thuộc trách nhiệm của tôi, mà tôi đã quên đặt vào chỗ của nó, và
là sự kiện không được bỏ sót.
Cậu Bernard tôi đã sang Caroline từ vài năm nay để xây dựng
thành phố Charlestown mà cậu đã cung cấp đồ án. Ít lâu sau cậu qua
đời tại đó; anh họ tội nghiệp của tôi cũng chết trong khi phục vụ nhà
vua Phổ, và mợ tôi mất chồng mất con trai gần như đồng thời. Những
mất mát này làm ấm lại đôi chút tình thân với người họ hàng gần nhất
còn lại với mợ và đó là tôi. Khi đến Genève, tôi ở nhà mợ, và để tiêu
khiển tôi lục lạo và lật giở giấy tờ sách vở cậu tôi để lại. Tôi tìm thấy
ở đó nhiều văn kiện lạ lùng và những bức thư mà chắc chắn mọi người
không ngờ tới. Mợ tôi, ít đếm xỉa đến mớ giấy tờ vô dụng ấy, có thể để
tôi mang đi tất cả nếu tôi muốn. Tôi chỉ mang hai hoặc ba cuốn sách
có những lời bình do ông ngoại Bernard, mục sư, tự tay viết, trong số
đó có Di cảo của Rohault
, khổ giấy xếp bốn, mà lề sách chi chít
những ghi chú rất hay làm cho tôi yêu thích toán học. Cuốn sách này
được để lại cùng các sách của bà De Warens; tôi luôn phiền lòng vì đã
không giữ nó. Tôi thêm vào những cuốn sách đó dăm sáu báo cáo viết
tay, và chỉ một báo cáo được in, của Micheli Ducret nổi tiếng, người
có tài năng lớn, uyên bác, sáng suốt, nhưng quá hiếu động, bị các
trưởng quan Genève đối xử thật tàn nhẫn, và qua đời gần đây tại đồn
Arberg, nơi ông bị giam giữ nhiều năm ròng, vì nghe nói đã can dự
vào vụ âm mưu tại Berne.
Báo cáo này là một bản phê phán khá chí lý kế hoạch to tát và lố
bịch xây thành lũy đã tiến hành một phần ở Genève, bị những người
