chảy ròng ròng, tôi không chịu được nữa. Khi cúi xuống, mạch đập
tăng gấp bội, máu dồn lên đầu cực mạnh thành thử tôi phải thẳng
người lên thật nhanh. Buộc phải giới hạn ở những công việc đỡ mệt
nhọc hơn, tôi chăm sóc chuồng bồ câu, và tôi yêu mến việc này đến
mức thường làm nhiều giờ liền mà không một lúc nào buồn chán. Bồ
câu rất nhút nhát và khó thuần dưỡng. Ấy thế mà tôi làm được cho
những chú bồ câu của mình tin cậy đến mức chúng theo tôi khắp nơi,
và để cho bắt khi nào tôi muốn. Tôi chẳng thể ra sân hoặc ra vườn mà
không lập tức có vài ba con đậu trên cánh tay, trên đầu; và cuối cùng,
mặc dù rất thích thú, song cái đám tùy tùng này trở nên hết sức bất
tiện, thành thử tôi buộc phải tước đi của chúng sự thân mật ấy. Tôi
luôn vui thích lạ lùng khi thuần hóa loài vật, nhất là những loài hay sợ
sệt và hoang dã. Tôi thấy thú vị khi khơi gợi trong chúng một niềm tin
mà tôi đã không bao giờ lừa dối. Tôi muốn chúng tự do yêu mến tôi.
Tôi đã nói là tôi mang về những cuốn sách; tôi sử dụng chúng,
nhưng theo một cách thích hợp để hành mình hơn là để dạy mình.
Quan niệm sai lầm về sự vật khiến tôi tin rằng, để đọc một cuốn sách
có kết quả, cần có tất cả những tri thức mà sách ấy coi như phải biết,
chứ không nghĩ rằng nhiều khi bản thân tác giả cũng không biết những
điều ấy, mà cần đến đâu thì tác giả khai thác đến đó từ những cuốn
sách khác, với quan niệm điên rồ này, cứ chốc chốc tôi lại dừng đọc,
vì buộc phải không ngừng lướt từ cuốn nọ sang cuốn kia, và đôi khi,
trước khi đến được trang thứ mười của tác phẩm mình muốn học tập,
có lẽ tôi phải đọc xong hàng tủ sách. Tuy nhiên tôi khăng khăng theo
cái phương pháp điên cuồng vô lý ấy, thành thử mất vào đó nhiều thời
gian vô kể, và suýt làm rối loạn đầu óc đến mức không thể nhìn thấy
gì không thể biết được gì nữa hết. May thay tôi nhận ra là mình đang
đi một con đường sai lầm nó khiến mình lạc vào một mê cung mênh
mông vô tận, và tôi bèn ra khỏi đó trước khi bị lạc lối hoàn toàn.
Nếu ta có một chút ham thích thực sự đối với các khoa học, thì
điều đầu tiên ta nhận thấy khi đi vào đó, là mối quan hệ của chúng,
