cha Hemet, giáo sĩ dòng Tên, một ông già nhân hậu và hiền minh mà
tôi sẽ mãi mãi nhớ đến với lòng tôn kính. Mặc dù theo dòng Tên, ông
có sự chất phác của trẻ thơ, và đạo lý của ông, khoan hòa thì đúng hơn
là lỏng lẻo, chính là thứ tôi cần để cân bằng những ấn tượng ưu uất
của giáo thuyết Jansénius. Con người hiền hậu ấy và bạn ông, cha
Coppier, hay đến thăm chúng tôi tại Charmettes, mặc dù đường rất
khó đi và khá xa với những người ở độ tuổi của các cha. Những cuộc
đến thăm ấy rất tốt lành cho tôi: cầu Chúa đem điều tốt lành đến cho
linh hồn các cha, vì khi đó các cha quá già thành thử tôi đoán giờ đây
chắc các cha không còn sống. Tôi cũng đến Chambéry thăm các cha;
tôi dần dần thân thuộc với ngôi nhà của họ; tôi được sử dụng tủ sách
của họ; hồi ức về cái thời hạnh phúc ấy gắn liền với hồi ức về các giáo
sĩ dòng Tên đến mức làm cho tôi yêu mến hồi ức nọ vì hồi ức kia, và
mặc dù tôi luôn thấy giáo thuyết của họ có vẻ nguy hiểm, song tôi
không bao giờ có thể thành thực ghét họ.
Tôi muốn biết liệu trong lòng những người khác đôi khi có
thoáng qua những điều ấu trĩ tương tự những điều đôi khi lướt qua
lòng tôi hay không. Giữa công việc học hành và một cuộc sống trong
sạch hết mức có thể, và bất kể mọi điều người ta từng nói với tôi, nỗi
sợ địa ngục vẫn còn khuấy động tôi, thường xuyên. Tôi thường tự hỏi:
“Mình đang ở tình trạng nào? Nếu ngay bây giờ mình chết đi, liệu
mình có bị đày địa ngục hay không?” Theo các giáo sĩ dòng Jansénius,
thì điều đó là chắc chắn, nhưng theo lương tâm tôi, thì có vẻ là không.
Luôn sợ sệt, và dao động trong trạng thái lưỡng lự ác nghiệt này, để
thoát ra tôi cầu viện đến những mưu chước nực cười nhất, và nếu thấy
một người nào làm như vậy chắc tôi sẵn sàng cho nhốt anh ta lại. Một
hôm, đang mơ màng về vấn đề đáng buồn này, tôi máy móc ném
những hòn đá vào các thân cây, với sự khéo léo thường lệ, nghĩa là
gần như không trúng cây nào hết. Giữa lúc đang làm như vậy, tôi chợt
nghĩ dùng điều đó như một kiểu dự đoán để làm an dịu nỗi lo lắng. Tôi
tự nhủ: “Mình sẽ ném hòn đá này vào cái cây đối diện mình; nếu ném
