người để cho tôi la réo, thậm chí mọi người còn khuyến khích tôi, mọi
người đồng tình phụ họa; nhưng vụ việc vẫn cứ giậm chân tại chỗ, cho
đến khi, mệt mỏi vì bao giờ cũng có lý mà chẳng bao giờ có được
công lý, rốt cuộc tôi nản lòng, và bỏ mặc tất cả đó.
Người duy nhất tiếp tôi không tử tế và người mà tôi ít chờ đợi sự
bất công này hơn cả, là bà De Besenval. Mang nặng những tư tưởng
đặc quyền của đẳng cấp và của giới quý tộc, không bao giờ bà có thể
nghĩ rằng một đại sứ lại có thể mắc lỗi lầm với thư ký của mình. Cách
bà tiếp đãi tôi phù hợp với thiên kiến ấy. Tôi hết sức phật lòng vì
chuyện này, thành thử ra khỏi nhà bà, tôi viết một trong những bức thư
kịch liệt và gay gắt mà có lẽ tôi từng viết, và không bao giờ trở lại nơi
đó nữa. Cha Castel đón tôi tử tế hơn, nhưng, qua sự mềm mỏng của
giáo sĩ dòng Tên, tôi thấy ông theo một cách khá trung thành một
trong những phương châm lớn của Giáo đoàn, là bao giờ cũng hy sinh
kẻ yếu hơn cho kẻ mạnh hơn. Ý thức mãnh liệt về chính nghĩa đúng
đắn của mình và niềm tự tôn thuộc bản tính không để tôi kiên nhẫn
chịu đựng sự thiên vị này. Tôi thôi thăm hỏi cha Castel, và từ đó thôi
đến chỗ các giáo sĩ dòng Tên, tại đấy tôi chỉ quen một mình ông. Vả
chăng, đầu óc chuyên chế và mưu mô ở những người cùng giáo đoàn
với ông, khác hẳn sự hiền lành chất phác của cha Hemet trung hậu,
khiến tôi rất không thích giao thiệp với họ, thành thử tôi chẳng gặp gỡ
một người nào kể từ thời gian đó, trừ cha Berthier, mà tôi gặp hai hoặc
ba lần ở nhà ông Dupin, ông ra sức cùng với ông này phản bác
Montesquieu.
Để không trở lại chuyện này nữa, hãy nói cho xong những gì tôi
còn phải kể về ông De Montaigu. Tôi đã nói với ông ta trong những
lúc cãi cọ rằng ông ta không cần một thư ký, mà cần một đại tụng tập
sự. Ông ta theo lời khuyên đó và quả thật để một viên đại tụng đích
thực kế nhiệm tôi, chưa đầy một năm anh này ăn cắp của ông hai hay
ba chục ngàn livre. Ông đuổi anh ta, cho bỏ tù anh ta, đuổi những nhà
quý tộc hầu cận mình một cách om sòm và tai tiếng, gây cãi cọ khắp
