nơi, bị những sự sỉ nhục mà một người hầu có lẽ cũng không chịu
đựng nổi và cuối cùng, do cứ mãi điên rồ, tự làm mình bị triệu hồi và
cho về vườn. Hiển nhiên là, trong những điều ông ta bị triều đình
khiển trách, vụ việc của ông ta với tôi không bị quên. Ít ra, một thời
gian ngắn sau khi trở về, ông ta cử người quản gia đến thanh toán tiền
lương của tôi và trao tiền cho tôi. Lúc đó tôi đang thiếu tiền; những
món nợ tại Venise, nợ danh dự nếu như có nợ danh dự, đè nặng tâm
can tôi. Tôi nắm lấy cơ hội để trả mọi khoản, kể cả tờ phiếu của
Zanetto Nani. Tôi nhận những gì người ta muốn trao cho mình; tôi trả
tất cả các món nợ của mình, và tôi lại không có một xu, như trước đây,
nhưng trút được một gánh nặng không sao chịu nổi. Kể từ đó, tôi chỉ
còn nghe nói đến ông De Montaigu khi ông ta chết, tôi biết việc này
qua dư luận, cầu Chúa mang lại bằng an cho con người tội nghiệp ấy!
Ông ta cũng thích hợp với nghề đại sứ như tôi thời thơ ấu từng thích
hợp với nghề thầy cò. Tuy nhiên chuyện chỉ tùy thuộc vào ông ta để
ông ta trụ được một cách vẻ vang nhờ sự phục vụ của tôi, và để tôi
thăng tiến nhanh trong nghề nghiệp mà bá tước De Gouvon đã dự định
cho tôi ở tuổi thanh niên, và chỉ nhờ riêng bản thân, tôi đã tự khiến
cho mình đủ khả năng ở một độ tuổi già dặn hơn.
Công lý và những thưa kiện vô ích để lại trong tâm hồn tôi một
mầm mống bất bình đối với các thiết chế dân sự ngớ ngẩn của chúng
ta, tại đó lợi ích công thật sự và công lý đích thực bao giờ cũng bị hy
sinh cho trật tự bề ngoài nào tôi chẳng rõ, thực ra nó phá hoại mọi trật
tự và chỉ làm cái việc đem sự phê chuẩn của công quyền bổ sung cho
sự áp bức kẻ yếu và cho sự bất công của kẻ mạnh, có hai điều ngăn
cản mầm mống ấy phát triển khi đó như nó đã phát triển sau này: một
là, trong việc này chuyện liên quan đến tôi, và lợi ích riêng tư, chưa
từng sản sinh ra cái gì lớn lao và cao quý, không thể khiến tim tôi có
những hưng phấn thiêng liêng tuyệt diệu mà chỉ tình yêu thuần khiết
nhất đối với cái đúng và cái đẹp mới làm nảy sinh được. Điều thứ hai
là cái thú của tình bạn, giảm bớt và xoa dịu mối tức giận của tôi bằng
