là đọc bản in thử Luận về sự bất bình đẳng, in tại Hà Lan nhờ nhà xuất
bản Rey mà tôi vừa mới làm quen ở Genève. Bởi tác phẩm được đề
tặng nước Cộng hòa, và có thể lời đề tặng không làm vui lòng Hội
đồng, nên tôi muốn đợi hiệu quả nó gây ra tại Genève, trước khi trở lại
đó. Hiệu quả này chẳng thuận lợi cho tôi, và lời đề tặng, do lòng ái
quốc thuần khiết nhất xui khiến, chỉ khiến tôi có những kẻ thù trong
Hội đồng và những kẻ ganh ghét trong giới thị dân. Ông Chouet, khi
đó là tổng đại biểu thứ nhất, viết cho tôi một bức thư tử tế, nhưng lạnh
lùng, mà mọi người sẽ thấy trong bộ sưu tập của tôi, hồ sơ A, số 3. Tôi
nhận được vài lời khen của các cá nhân, trong đó có De Luc và
Jallabert; tất cả chỉ có thế: tôi không thấy một người dân Genève nào
thực sự cảm ơn tôi vì nhiệt tâm chân thành thấy được ở tác phẩm. Sự
thờ ơ ấy khiến tất cả những ai nhận ra điều này đều bất bình kinh ngạc.
Tôi còn nhớ một hôm đến dùng bữa tối tại Clichy, ở nhà bà Dupin,
cùng với Crommelin, công sứ nước Cộng hòa, và ông De Mairan, giữa
đông đủ thực khách, ông De Mairan nói rằng Hội đồng phải tặng
thưởng cho tôi và vinh danh tôi vì công trình này, và Hội đồng sẽ bị ô
danh nếu không làm như vậy. Crommelin, con người nham hiểm và
độc ác một cách thấp hèn, không dám đáp lại gì trước mặt tôi, nhưng
nhăn mặt một cái dễ sợ khiến bà Dupin mỉm cười. Lợi ích duy nhất tác
phẩm đem lại cho tôi, ngoài việc thỏa mãn nỗi lòng tôi, là danh hiệu
công dân, do bạn bè tặng, rồi công chúng noi theo họ, sau này tôi bị
mất đi danh hiệu ấy vì đã quá xứng đáng với nó.
Tuy nhiên thành công kém cỏi này lẽ ra chẳng ngăn tôi rút về
Genève, nếu như những lý do có sức mạnh hơn đối với lòng tôi không
góp phần vào đó. Ông D’Épinay, do muốn bổ sung một chái nhà còn
thiếu ở lâu đài Chevrette, chi một khoản tiền vô cùng lớn để hoàn tất.
Một hôm cùng bà D’Épinay đi thăm công trình này, chúng tôi đi xa
thêm một phần tư dặm, cho đến hồ chứa nước của khuôn viên giáp với
rừng Montmorency, tại đó có một vườn rau xinh xắn, cùng một túp lều
đổ nát, mà mọi người gọi là Ermitage
. Nơi chốn hẻo lánh và rất thú
