Trong những công trình đang tiến hành, công trình mà tôi nghiền
ngẫm lâu hơn, được tôi thích thú nhất, mà tôi mong làm suốt đời, và
theo tôi, ắt phải hoàn thành danh tiếng của tôi, là Những thể chế chính
trị. Ý tưởng đầu tiên hình thành cách đây mười ba mười bốn năm, khi
tôi đang ở Venise và có vài cơ hội nhận ra những khuyết điểm của cái
chính thể rất được tán dương này. Kể từ đó những kiến giải của tôi đã
mở rộng nhiều nhờ sự nghiên cứu lịch sử về đạo lý. Tôi đã thấy rằng
mọi sự đều liên quan triệt để đến chính trị, và, dù ta làm theo cách nào,
thì mỗi dân tộc bao giờ cũng sẽ chỉ là những gì mà bản chất chính thể
của dân tộc ấy khiến cho nó là như vậy; cho nên tôi thấy vấn đề quan
trọng về chính thể tốt nhất có thể có được, dường như rút lại thành vấn
đề này: Đâu là bản chất của chính thể thích đáng cho việc tạo nên một
dân tộc đức độ nhất, sáng suốt nhất, hiền minh nhất, rốt cuộc là tốt
nhất, hiểu từ này theo nghĩa rộng lớn nhất của nó? Tôi đã nghĩ là vấn
đề ấy rất gần với vấn đề sau, cho dù có khác biệt: Đâu là chính thể, về
bản chất, bao giờ cũng gần nhất với luật pháp? Từ đó, luật pháp là gì?
Và một dãy nối tiếp những vấn đề có tầm quan trọng như vậy. Tôi
thấy tất cả những điều này dẫn tôi đến những chân lý lớn lao, hữu ích
cho hạnh phúc của nhân loại, nhưng trước hết là hữu ích cho hạnh
phúc của tổ quốc tôi, tại đó, trong chuyến về thăm vừa qua, tôi thấy
các khái niệm luật pháp và tự do không đủ đúng đắn cũng không đủ rõ
ràng theo ý tôi: và tôi đã tưởng cái cách gián tiếp cung cấp chân lý cho
các khái niệm này, là cách thích đáng nhất để nương nhẹ lòng tự ái của
các thành viên, và để họ tha thứ cho tôi đã có thể nhìn xa hơn họ một
chút về vấn đề trên.
Mặc dù đã được tôi làm từ dăm sáu năm nay, công trình vẫn chưa
tiến triển mấy. Những cuốn sách loại này đòi hỏi suy ngẫm, rảnh rang,
yên tĩnh. Hơn nữa, tôi làm công trình đó, như người ta thường nói,
một cách thầm lén, và tôi không muốn thông báo dự định cho ai hết,
kể cả Diderot. Tôi sợ nó có vẻ quá táo bạo đối với thời đại và xứ sở
nơi mình viết và sợ nỗi kinh hãi của các bạn mình
