nhau, nếu một tuần lễ tròn tôi không đến nhà ông ăn tối là giữa chúng
tôi có chuyện. Khi đi Joinville, bao giờ ông cũng muốn đem tôi đi
cùng; nhưng một lần đến ở đó tám ngày, mà tôi cảm thấy rất dài, tôi
không muốn trở lại nữa. Chắc chắn ông De Joinville là một người
lương thiện và phong nhã, thậm chí dễ mến ở một số phương diện,
nhưng ông ít tài trí, ông tuấn tú, hơi tự mê mình chút đỉnh, và khá
đáng chán, ông có một bộ sưu tập kỳ lạ, có lẽ độc nhất vô nhị trên đời,
mà ông rất quan tâm, và cũng làm cho khách của mình phải quan tâm,
đôi khi họ thấy thú vị ít hơn ông. Đó là một sưu tập rất đầy đủ tất cả
các bài hát trào phúng của cung đình và của Paris từ hơn năm mươi
năm nay, qua đó ta thấy rất nhiều giai thoại mà nếu tìm ở nơi khác thì
vô hiệu. Đó là những Hồi ký cho lịch sử nước Pháp, mà người ta ít khi
nghĩ ra ở bất kỳ đất nước nào khác.
Một hôm, giữa thời kỳ chúng tôi đang hòa hảo nhất với nhau, ông
đón tiếp tôi hết sức lạnh lùng, hết sức băng giá, hết sức khác phong
thái thường ngày, thành thử sau khi để ông có cơ hội giải thích, thậm
chí còn yêu cầu ông giải thích, tôi ra khỏi nhà ông với quyết tâm, mà
tôi đã thực hiện, là không đặt chân trở lại nữa; vì người ta không mấy
khi gặp lại tôi ở nơi nào tôi từng một lần bị đón tiếp nhạt nhẽo, và ở
đây chẳng hề có Diderot để biện hộ cho ông De Joinville. Tôi mất
công vô ích nghĩ xem mình có thể mắc lỗi lầm nào với ông: tôi không
tìm ra gì hết. Tôi tin chắc bao giờ mình cũng chỉ nói đến ông và người
thân của ông một cách tôn trọng nhất, vì tôi chân thành gắn bó với
ông, và ngoài việc chỉ có điều hay để nói về ông, thì bao giờ phương
châm bất khả xâm phạm nhất của tôi cũng là chỉ nói một cách tôn
trọng về những nhà mà mình lui tới.
Cuối cùng, nghiền ngẫm mãi, đây là những gì tôi phỏng đoán.
Lần gặp nhau gần đây, ông đã đãi tôi ăn khuya tại nhà các cô gái giang
hồ mà ông quen biết, cùng hai ba nhân viên cơ quan ngoại giao, những
người rất dễ mến, và không hề có phong thái cũng như giọng điệu
phóng đãng, và tôi có thể thề rằng về phần tôi cả buổi tối chỉ suy ngẫm
