chân thành tha thứ cho tôi. Đây là một mẫu của những bức thư đôi khi
tôi viết cho bà, và phải lưu ý rằng không bao giờ, không ở một thư trả
lời nào, bà tỏ ra mếch lòng gì hết:
Tại Montmorency, ngày 5 tháng Mười một 1760
Thưa bà, bà bảo rằng bà đã không diễn đạt được rõ ràng, để làm
cho tôi hiểu rằng tôi diễn đạt kém cỏi. Bà nói với tôi về cái gọi là sự
ngu dại của bà để làm cho tôi cảm nhận sự ngu dại của tôi. Bà khoe
mình chỉ là một người đàn bà chất phác, cứ như thể bà sợ bị người ta
căn cứ vào lời bà nói mà tưởng thật, và bà xỉn lỗi tôi để cho tôi biết là
tôi phải xin lỗi bà. Lãng, thưa bà, tôi biết lắm, chính tôi là một kẻ ngu
đần, một người đàn ông chất phác, và còn tệ hơn nếu có thể; chính tôi
chọn từ ngữ kém; theo ý của một phu nhân Pháp kiều diễm, chú ý rất
nhiều đến lời lẽ và nói hay như bà. Nhưng xin hãy nghĩ rằng tôi hiểu
những từ ngữ này theo nghĩa thông thường của ngôn ngữ, mà không
biết hoặc không quan tâm đến những ý nghĩa đúng đắn mà người ta
trao cho chúng tại những giới đạo cao đức trọng của Paris. Nếu như
sự diễn đạt của tôi đôi khi mập mờ không rõ, thì tôi cố gắng để cách
cư xử của tôi xác định ý nghĩa cho sự diễn đạt ấy, v.v.
Phần còn lại của bức thư gần như cùng một giọng điệu. Xin hãy
xem thư trả lời (Tập D, số 41), và hãy đánh giá sự kiềm chế khó tin
của một con tim phụ nữ, trước một bức thư như thế, có thể không oán
hận nhiều hơn là thư trả lời cho thấy, và cũng chẳng bao giờ biểu lộ ra.
Coindet, dạn dĩ, táo bạo đến mức trơ tráo, và rình rập mọi bạn bè của
tôi, mau mắn lẻn được vào nhà bà De Verdelin dưới danh nghĩa của
tôi, và chẳng bao lâu, thành thân quen ở đó hơn cả tôi, mà tôi không
biết, cái anh chàng Coindet này là một thực thể kỳ dị. Anh ta nhân
danh tôi trình diện tại nhà tất cả những người quen của tôi, ở tại đấy,
ăn uống tại đấy chẳng câu nệ. Hăng hái giúp đỡ tôi, anh ta bao giờ
cũng chỉ nói về tôi với cặp mắt rớm lệ: nhưng khi đến thăm tôi, anh ta
