năng cho tình thân? Tình thân, thưa phu nhân Thống chế! Ôi! Đó là
nỗi bất hạnh của tôi! Thưa ngài Thống chế, ngài thật cao thượng khi
dùng từ ngữ ấy: nhưng tôi thì điên cuồng phi lý khi căn cứ vào lời
ngài nói. Các vị chơi đùa, còn tôi thì gắn bó, và phần cuối của trò
chơi đang chuẩn bị cho tôi những ân hận mới. Sao mà tôi căm ghét
mọi chức tước của các vị, và sao mà tôi phàn nàn cho các vị đã mang
những chức tước ấy! Tôi thấy các vị dường như rất xứng đáng hưởng
những kỳ thú của đời tư! Sao các vị lại không ở Clarens? Tôi sẽ đến
đó tìm hạnh phúc của đời mình; nhưng lâu đài Montmorency ư, nhưng
dinh thự Luxembourg ư! Có phải đó là chỗ người ta nên gặp Jean-
Jacques? Có phải đó là chỗ mà một người bạn của sự bình đẳng nên
mang đến những mến thương của một con tim đa cảm, khi nó đền bù
như vậy cho niềm quý trọng mà người ta tỏ bày với nó, tưởng rằng
mình nhận bao nhiêu đã báo đáp bấy nhiêu? Phu nhân cũng nhân hậu
và đa cảm, tôi biết điều này, tôi đã thấy điều này: tôi tiếc là đã không
thể tin như vậy sớm hơn; nhưng ở địa vị của phu nhân, ở cách sống
của phu nhân, không gì có thể làm cho một ấn tượng được vững bền,
và biết bao đối tượng mới mẻ xóa nhòa lẫn nhau thành thử không một
đối tượng nào còn lại. Phu nhân sẽ quên tôi, thưa phu nhân, sau khi
đã khiến cho tôi không thể bắt chước được phu nhân. Phu nhân sẽ làm
rất nhiều để tôi thành bất hạnh, và để mình khó được tha thứ.
Ở đây tôi liên kết bà với ông De Luxembourg, để lời khen bớt tàn
nhẫn đối với bà; vả chăng, vì tôi cảm thấy tin cậy ông hết sức, thành
thử tôi thậm chí không hề có một nỗi sợ nào về tính bền vững của tình
thân nơi ông. Không một điều gì khiến tôi e sợ về phía bà Thống chế
lại có lúc nào mở rộng đến ông. Tôi chưa từng có một chút ngờ vực về
tính cách của ông, mà tôi biết là yếu đuối, nhưng đáng tin. Tôi không
sợ một sự lạnh nhạt dần ở ông cũng chẳng chờ đợi một sự gắn bó anh
dũng. Tính giản dị, sự thân tình trong thái độ của chúng tôi người nọ
đối với người kia, tỏ rõ chúng tôi trông cậy lẫn nhau biết mấy. Cả hai
chúng tôi đều có lý: chừng nào còn sống, tôi sẽ tôn kính, tôi sẽ quý
