thăm một vùng nào đó mà hồi nào đây mình đã từng sống và giờ đây thấy
cuộc sống của bà con trong vùng lại càng nghèo hơn và buồn tẻ hơn xưa,
hơn lúc mình còn ở đó.
Người đã hồi hương và đã đến thăm bác đôi ba lần lại là một người lính
và ở Nhật Bản, do đã đi đánh nhau và đã bị cầm
tù. Cả anh ta nữa cũng chẳng kể được chuyện gì hay ho dù là về chiến tranh
hay về thời gian bị cầm tù. Những chuyện anh ta nói cũng rặt là những
chuyện mà tất cả những người đã từng đi đánh nhau ở những nơi đất khách
quê người đã từng nói. Đi đánh nhau thì kinh khủng rồi, nhưng rồi sau cũng
chẳng suy nghĩ gì sất cả, còn ở nơi đất khách quê người thì chuyện gì cũng
chẳng có tình người: đất vô khối, nhưng chẳng có chỗ nào mà đi, rặt núi;
người cũng đủ loại người đếm không xuể, nhưng chẳng nói chuyện được
với ai.... Người lính có kể nhiều chuyện về đàn bà Nhật, nhưng đồng thời
lại chê trách họ là “lùn tì và không mê được”.
Con Anhiuta cũng hay đến. Nói chuyện với nó bác Averki thấy dễ dàng
hơn, nó ngồi dai, chẳng vội vã đi đâu cả, không giả vờ giả vịt: “Thôi, tôi đi
có tí việc...”. Nó thật lòng, đơn giản, mặc dù cũng khiến bác Averki tự ái ở
chỗ là bây giờ nó nói chuyện với bác như với những người bằng vai phải
lứa, với một thằng nhãi ngu đần, với thằng anh của nó, với một người thừa.
Đến thăm cũng có cả ông già thích nhảy nhót, bác ta mặc áo lông ngắn,
đội chiếc mũ rơm của chủ quý tộc đã cũ rích, mang cả táo đến, nằng nặc đòi
nhét táo xuống dưới gối cho bác Averki và tán chuyện một cách quá mức
sôi nổi, nhưng thật ra trong bụng hớn hở về tình trạng say sưa liên miên của
mình, còn về cuộc sống của mình, lúc thì bác ta tán tụng tâng bốc, lúc bác
ta lại coi rẻ không đáng một xu. Bác thở ra mùi rượu nồng nặc, nói thao
thao bất tuyệt.
- Hừm, - bác bảo. - Tôi ở làng hệt như ở nơi thiên đường vậy! Chính ở
đó mà tôi mới lại sức được đôi chút, mới ra hồn người. Nếu không người ta
đã trục xuất tôi đi từ năm ngoái rồi... Cơ ngơi ở ngoài đồng, vườn tược ở
ngoài đồng, - kể ra cũng là một khoảnh triều đình rồi đấy chứ! Nhưng, xin
Chúa tha tội, buồn lắm! Không phải như trong cái làng này của bác đâu. Ở
ngoài đồng kia, cứ bước chân ra khỏi cửa là y như trông thấy một cái gì đó:
