Thực dân Pháp ở Đông Dương thù ghét phong trào cách mạng Trung
Quốc. Họ sợ mất quyền lợi của họ trong ba tỉnh: Quảng Đông, Quảng Tây
và Vân Nam. Từ lâu họ đã có tham vọng chiếm ba tỉnh này. Đầu thế kỷ
XX, Đu–me (Paul Doumer), toàn quyền Đông Dương đã viết: "Những tỉnh
này phải là của chúng ta. Chúng ta bắt đầu xâm lược ba tỉnh ấy bằng kinh
tế, bằng chính trị, và cuối cùng bằng quân sự, nếu cần…".
Để hoàn thành kế hoạch xâm lược này, thực dân Pháp đã làm đường sắt
Vân Nam - Hải Phòng, chiếm Quảng Châu Loan và Sa Diện. Khi thấy
phong trào giải phóng dân tộc phát triển, thực dân Pháp hết sức lo sợ. Họ
gọi đội quân Quốc dân đảng là "Hồng quân". Khi đội quân này lan đến gần
biên giới Trung - Việt thì thực dân Pháp kiếm cách ngăn trở. Họ ném bom
thành phố Long Châu. Phong trào dân tộc Trung Quốc có lợi cho cuộc vận
động cách mạng Việt Nam. Mặc dầu sự kiểm soát chặt chẽ của thực dân
Pháp, những chi bộ "Hội Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí" vẫn
được thành lập trong khắc nước.
Năm 1927, khủng hoảng chính trị nổ ra trong nội bộ Quốc dân đảng.
Cuộc Bắc phạt thu nhiều thắng lợi. Chính phủ Quảng Châu trở thành chính
phủ của toàn Trung Quốc và dời đến Nam Kinh. Quốc dân đảng phản động
bắt đầu khủng bố đảng Cộng sản và công nông. Mặc dầu ông Nguyễn chỉ
chuyên chú đến phong trào Việt Nam, chính phủ Quốc dân đảng nghi ngờ
ông, và muốn ám hại ông.
Một lần nữa ông lại mất tích.
* * *
Ông Nguyễn đi đâu. Không ai biết. Những đồng chí của ông cũng bị
nghi ngờ và bị Quốc dân đảng bắt bỏ tù.
Chúng tôi lại mất mối một lần nữa…
Ở Trung bộ Xiêm, gần sông Mê Nam, có một xóm Việt kiều. Đây là
những người nông dân và những người bán hàng rong. Người thì cấy lúa,
trông khoai. Người thì đi bán diêm, vải, thuốc men, v.v.
