Cách mạng Đồng minh Hội có hai lãnh tụ: Trương Bội Công và Nguyễn
Hải Thần, cả hai đều đã ở Trung Quốc bốn mươi năm nay. Trương Bội
Công đóng quan năm, làm việc trong quân đội Quốc dân Đảng. Trước kia,
Trương tránh liên lạc với những người đồng hương và không tham gia một
phong trào cách mạng nào. Nguyễn Hải Thần gần bảy mươi tuổi, đã quên
hết tiếng Việt Nam. Nguyễn Hải Thần sang Trung Quốc năm 1905 với cụ
Phan Bội Châu. Cụ Phan đã rời bỏ Nguyễn Hải Thần từ những ngày đầu.
Từ đây Nguyễn Hải Thần làm nghề xem số tử vi để kiếm ăn và nuôi vợ
con. Nhờ nghề này, Nguyễn Hải Thần quen biết nhiều quan lại Trung Quốc.
Cũng như Trương Bội Công, Nguyễn Hải Thần không hoạt động gì. Nhưng
sau khi cụ Phan mất. Nguyễn Hải Thần tự nhận là người thừa kế của cụ,
Trương và Nguyễn tranh nhau làm lãnh tụ.
Còn một “lãnh tụ” thứ ba: Trần Báo, một thanh niên phiêu lưu, lai lịch
không rõ ràng.
Trương Bội Công và Trần Báo ăn cánh với nhau. Cho nên họ mạnh hơn
Nguyễn Hải Thần.
Tổ chức này trông vào sự giúp đỡ của Quốc dân Đảng mà sống.
Bị giam mười bốn tháng thì Cụ Hồ được tha, nhưng vẫn bị quản chế.
Ra khỏi tù, Cụ Hồ thấy mắt kém đi, chân yếu đi không bước được. Cụ tự
nhủ: “Một chiến sĩ mà bị bệnh tê thấp thì còn làm gì được?”
Cụ Hồ ra sức tập leo núi, tập nhìn vào bóng tối v.v… quyết tâm chữa cho
khỏi bệnh chân và mắt.
Ít tháng sau, Cụ yêu cầu trở về nước với một vài hội viên của Cách mạng
Đồng minh do Cụ chọn. Tướng Trương Phát Khuê cho phép. Song những
người Việt Nam Cách mạng Đồng minh Hội kịch liệt chống lại.
Cuối cùng, Cụ trở về nước sau hai năm vắng mặt. Cụ Hồ lại lãnh đạo
Việt Minh, bấy giờ đã thành một đoàn thể lớn mạnh có ảnh hưởng khắp
nước.
Du kích Việt Minh thường đi đánh úp quân đội Pháp–Nhật. Pháp-Nhật
tuyên truyền ầm ĩ chống Việt Minh, nói Việt Minh là cộng sản, nhận chỉ thị
