NHỮNG NGHỊCH LÝ CỦA THỜI GIAN - Trang 124

Cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp bị chúng ta lên án đã từ lâu. Thế
nhưng, nội dung cốt lõi của cơ chế này - sự tập trung về quyền lực tài chính
vào Trung ương, vẫn tồn tại cho đến ngày hôm nay. Kiến nghị sửa đổi Hiến
pháp về việc Quốc hội chỉ phân bổ ngân sách Trung ương sẽ là bước đột
phá có ý nghĩa nhất trong quá trình khắc phục cơ chế nói trên. Thực chất,
chúng ta có thể so sánh bước đột phá này với “Khoán 10” hoặc sự xóa bỏ
độc quyền về kinh doanh lương thực. Những biến đổi mang tính chất hệ quả
sẽ vô cùng lớn lao. Dưới đây là những biến đổi tích cực dễ nhận thấy nhất:

1. Hiệu quả chi tiêu ngân sách sẽ được nâng cao

Tiền cũng giống như nước hễ cứ chuyển từ nơi này qua nơi khác là nó đọng
lại mỗi nơi một ít và rò rỉ ra bên ngoài. Nước chảy qua kẽ tay; tiền rơi rụng
qua cơ chế xin-cho. Thượng sách mà không ít địa phương sử dụng trong
quá trình chạy dự án xin tiền Trung ương là “lấy mỡ nó, rán nó”. Hậu quả là
một tỉ lệ lớn
“mỡ” của Trung ương bị “rán” ngay trên đường từ địa phương đến Hà Nội
và từ Hà Nội trở về. Đây là một sự lãng phí rất lớn cả về tiền bạc lẫn thời
gian, công sức.

Thế nhưng, sự lãng phí do đầu tư không đúng nhu cầu, có lẽ, còn lớn hơn.
Theo tục ngữ Nga, “Người no không hiểu được lòng kẻ đói”. Một thực tế
hiển nhiên là Trung ương không thể hiểu thấu đáo các nhu cầu của địa
phương bằng bản thân các địa phương. Vì vậy “chuyện thường ngày (xảy
ra) ở huyện” là: cái cần thiết đầu tư nhất chưa chắc đã thuyết phục được
Trung ương; cái Trung ương quan tâm đầu tư chưa chắc đã là cái cần thiết
nhất. Một địa phương cần xây nhà trạm xá có khi chỉ xin được tiền để xây
nhà văn hóa. Và cái nhà văn hóa không thật cần thiết đó nhất định sẽ được
xây dựng. Đơn giản chỉ là vì Trung ương cho tiền. Cho dù khi xây dựng
xong, phần lớn thời gian nhà văn hóa sẽ bị bỏ không. Nếu địa phương được
quyền quyết định việc phân bổ ngân sách, nhà trạm xá rất cần cho dân kia