Nhất châu Á!?
Cuối cùng, chúng ta cũng có một cái gì đó được thiên hạ (cụ thể là Tổ chức
tư vấn về rủi ro chính trị và kinh tế - PERC) đánh giá là nhất châu Á! Và đó
là… cái sự “khó tính và gây trở ngại” của đội ngũ công chức (Tuổi trẻ Chủ
nhật số 13- 2004, ngày 4/4/2004, tr.9). Đây là một sự nổi tiếng ngang ngửa
với tai tiếng, một “giải thưởng Quả mâm xôi vàng” cho các công chức Việt
Nam.
Về nguyên tắc, chúng ta có thể phản bác “giải thưởng” này và kiên quyết
không chịu nghe ý kiến của PERC. Tuy nhiên, chúng ta không nghe thì
thiên hạ (mà đặc biệt là các nhà đầu tư) vẫn cứ nghe. Và nhiều nhà đầu tư
đang rút các dự án của họ ra khỏi nước ta. Vậy thì, thay vì tìm cách che
giấu sự nổi tiếng của mình, chúng ta có thể làm một việc có ích hơn là tìm
hiểu xem tại sao đội ngũ công chức của chúng ta lại nổi tiếng đến như vậy.
Trước hết, sở dĩ đội ngũ này có thể “khó tính và gây trở ngại” vì nó rất ít
phụ thuộc vào dân. Từ chuyện tuyển chọn, cất nhắc, đề bạt đến những
chuyện khác như tăng lương, khen thưởng, huân chương, huy chương v.v.
và v.v. tất cả đều nằm ngoài sự ảnh hưởng trực tiếp của những người dân.
Thực ra, người dân chỉ có mỗi một cách tác động là khiếu nại, tố cáo.
Tuy nhiên, hệ thống giải quyết khiếu nại, tố cáo mà chúng ta đang có vận
hành hiệu năng thế nào là điều không nói ra thì ai cũng biết. Trong lúc đó,
các thiết chế đại diện cho dân để giám sát đội ngũ công chức (Quốc hội,
Hội đồng Nhân dân các cấp) đều không hoạt động thường xuyên. Các vị đại
biểu dân cử thiếu quá nhiều thứ để làm tốt chức năng giám sát. Họ thiếu từ
thời gian, kỹ năng, động lực đến thủ tục, công cụ và đội ngũ chuyên gia
giúp việc. Cuối cùng, đội ngũ công chức đang chủ yếu chỉ phụ thuộc vào
cấp trên. Và thực tế là họ sẽ làm mọi việc để vừa lòng các thượng cấp của
mình. Người dân sẽ khó lòng có được gì nhiều trong một sự tận tụy dội lên
